به گزارش خبرنگار آنا ـ زهره سعیدی: بحث چالش‌های ارکسترها در کشور یکی از قدیمی‌ترین موضوعاتی است که سالهاست کارشناسان درباره آن صحبت می‌کنند، تعدد زیاد عوامل نوازنده ، دستمزدها و هزینه‌های بالای سالن‌ها و عدم حمایت از ارکسترها از موضوعاتی است که باعث شده تعداد ارکسترهای فعال در کشور سال به سال کمتر شود.
ارکستر نوای آفتاب یکی از آن دست ارکسترهایی است که در سال‌های اخیر تلاش کرده با رویکردهای مختلف خود را سرپا نگه دارد و بنیان‌های موسیقی جدی و فاخر را حفظ کند. این ارکستر ششم و هفتم مهر ماه در تالار رودکی اجرا دارد و امین سالمی رهبر ارکستر نوای آفتاب و تهیه کننده ، محمدرضا آقایی نوازنده، تنظیم‌کننده قطعات و تهیه‌کننده ارکستر و جابر ماجدی مدیر ارکستر و مسئول تبلیغات میهمان ما در خبرگزاری آنا شدند که مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
درباره موسیقی فیلم و اهتمام ویژه‌ای که برای اجرای قطعاتی بی کلام در قالب کنسرت موسیقی فیلم دارید برایمان بگویید؟
سالمی: موسیقی فیلم زبان مشترک سینماگر، آهنگساز و مخاطب محسوب میشود. درک موسیقی فیلم برای مردم و جذابیتش بین مردم زیاد است و از آن سو بین ملل مختلف هم یک زبان مشترک محسوب میشود، همه ما موسیقی فیلم را بهتر از موسیقی فولکلور یک کشور دیگر را بهتر می‌فهمیم، بنابراین دلیل انتخاب این ژانر برای اجرا برای ما زیاد است، چون در ایران و کل دنیا محبوبیت دارد. به همین دلیل ما در ژانر بی کلام در قدم اول سراغ موسیقی فیلم رفتیم و تجربه خرداد ماه ما باعث شد تا این مسیر را ادامه دهیم و الان هم قرار است ششم و هفتم مهر ماه در تالار وحدت اجرای دوم موسیقی فیلم را داشته باشیم.
اجرای خرداد ماه را بیش از هشتاد درصد مخاطبان پسندیدند منتها درباره برخی قطعات، نسل‌های مختلف قضاوت‌های متفاوتی داشتند مثلا موسیقی فیلم «کمال‌الملک» با اینکه برای هم نسل‌های من خیلی نوستالژی داشت، اما نسل‌های بعدی خاطره‌ای از آن نداشتند، اما به همان نسبت مثلا تصور هم نمی‌کردیم که موسیقی فیلم «لئون» با وجود اینکه فیلم قدیمی بود مورد استقبال مخاطبان جوان قرار بگیرد، به همین دلیل تصمیم گرفتیم قطعاتی را انتخاب کنیم که مشترکا همه نسل‌ها با آن ارتباط بگیرند.
وضعیت موسیقی فیلم در ایران را چطور می‌بینید؟
متأسفانه در سینمای ایران موسیقی فیلم جایگاه قابل اعتنایی از سوی کارگردان‌ها و تهیه کننده‌ها ندارد، موسیقی فیلم‌های ما در اکثر موارد ضعیف و خواننده‌محور هستند یعنی ما تیتراژ‌های خوب داریم، اما همان تیتراژ‌ها بدون خواننده مورد استقبال قرار نمی‌گیرد، چون مردم آنها را گوش نمی‌دهند و زمانی کار به تیتراژ می‌رسد فیلم یا سریال را قطع می‌کنند.
یک اصطلاحی که خود سینمایی‌ها به کار می‌برند این است: «فلان صحنه درنیامده و باید با موسیقی در بیاوریم!». زمانی که استفاده از موسیقی برای پرکردن خلاء و مشکلی در یک سریال یا فیلم میشود طبیعتا آهنگساز هم برای رفع تکلیف می‌کند، یعنی دیدگاه و نگاه ما در ایران به موسیقی فیلم خیلی با دنیا متفاوت است و ما هنوز دراین زمینه عقب هستیم، چون کارگردان‌ها و تهیه کننده‌ها به موسیقی جایگاه ویژه‌ای نداده‌اند.
آن نسلی که در اروپا و آمریکا موسیقی فیلم‌های «لئون»، «راکی» و «پدرخوانده» را ساختند ما در همان دوره در عرصه موسیقی فیلم دچار ضعف هستیم حال به نسل کنونی می‌رسیم که سراغ موسیقی الکترونیک رفته است چرا که برایشان راحتتر است، یک سمپل و صدای رایانه‌ای سرهم می‌کنند که کار در بیاید و الان از گذشته هم عقبتر رفته‌ایم! البته من نمی‌خواهم بگویم که موسیقی خوب نداریم، اما در مقایسه خیلی کم داریم.
از قطعاتی که قرار است در کنسرت جدید داشته باشید برایمان بگویید؟ آیا تفاوتی کرده است؟
تقریبا نیمی از قطعات در مقایسه با اجرای قبلی تغییر کرده است. قطعاتی را تکرار کردیم که استقبال بهتری از آنها شد، «لئون»، «پدر خوانده»، «راکی»، «سینما پارادیزو» و از ایرانی‌ها «قیصر» و «ابن سینا» تکرار میشود، اما قطعات جدید را ما دایره جغرافیایی بزرگتری گرفتیم علاوه بر موسیقی‌های دوران کلاسیک از دوران نزدیکتر هم از حوزه ترکیه قطعه «آرشین مالالان» و «قطار ۳:۱۰ به یوما» و یک قطعه اسپانیایی هم اجرا خواهیم کرد.
سازبندی ارکستر این بار به چه صورت خواهد بود؟
سازبندی تغییری نکرده است همان سازبندی اجرای خرداد ماه را داریم فقط تعدادی از قطعاتی در اجرای قبل داشتیم سراغ سازهای اصلی آنها رفتیم یعنی تغییراتی که با اضافه کردن سازهای ایرانی داشتیم را برداشتیم و سراغ سازهای اصلی رفتیم منتها سازهای ایرانی را هم داریم ولی در شش قطعه همان ژانر اصلی را اجرا می‌کنیم.
آخرین باری در سالن تالار وحدت اجرا رفتید چه زمانی بود؟
شهریور سال گذشته اجرا رفتیم. خوشبختانه بنیاد رودکی همیشه در اجرا‌ها همکاری خوبی با ما دارد، به موقع کار‌های فنی انجام میشود و تاریخ هم که داشته باشند هر زمانی تاریخ می‌دهند. دفتر موسیقی هم دراین یک سال اخیر در بهترین زمان ممکن به ما مجوز داده و هیچوقت به تأخیر آزاردهنده نخوردیم.
الان عده‌ای می‌گویند که شرایط دریافت مجوز قطعات برای اجرا تسهیل شده است؟ برای شما هم همینطور بود؟
برای مجوز قطعات مشکلی نداشتیم منتها ممیزی حراست خیلی زیاد شده است به چیز‌هایی ایراد می‌گیرند که قبلا اصلا مطرح نبود یعنی نظارت‌های حراست معاونت هنری سنگین‌تر از دفتر موسیقی شده است.
آقای آقایی شما هم صحبتتان را ازاینجا شروع کنید که ارکستر نوای آفتاب را در قالب موسیقی فیلم بی کلام پیش رو دارید، برای اجرای مجدد این کنسرت چه مسیری را طی کردید؟
محمدرضا آقایی:بنا داریم که ارکستر نوای آفتاب را در قالب موسیقی فیلم به خارج از مرز‌های ایران ببریم. این از یک سو به خاطر پیشرفت کاری جای خوشحالی دارد و دوم اینکه به دلیل نبود فضای کافی بنا داریم کار را در جا‌های دیگر اجرا ببریم.
تعدادی از همکاران رسانه‌ای ما پس از اجراهای قبلی به درستی نقد‌هایی را مطرح کردند. این اتفاق اولین باردر قالب موسیقی فیلم افتاده و ما ثابت کردیم که قرار است این مسیر ادامه پیدا کند و ما خاموش نمی‌شویم قطعا به اجراهای دیگر در ژانر موسیقی فیلم می‌رسیم. دلیل انتخاب و ادامه موسیقی فیلم این هست که اگر شما به قطب شمال یا افریقای جنوبی سفر کنید اگر اسم «پدرخوانده» را بیاورید همه موسیقی این فیلم در ذهنشان نقش می‌بندد. این یک زبان کاملا مشترک مثل یک اقیانوس است که همه می‌توانند در آن شنا کنند.
تاریخ موسیقی فیلم ما به طور کلی به چند سال پیش بازمی‌گردد؟ ما در موسیقی فیلم بزرگی همچون بابک بیات را داشتیم که متأسفانه او را از دست دادیم و چند نفری پس از او و لاغیر. الان هر چه می‌بینید یا هوش مصنوعی یا موسیقی الکترونیک است. چطور میشود که به یک آهنگساز آهنگی سفارش می‌دهند که یک هفته‌ای برای یک سریال بنویسد مگر چنین چیزی ممکن است؟ این کمک گرفتن از هوش مصنوعی و دور شدن از هنر است و اسم این دیگر هنر نیست تکنولوژی و هوش مصنوعی است!
ما در موسیقی فیلم خواهیم ماند، چون ژانر‌های مختلفی داریم. شگفتانه جدیدی در آذرماه در کشور خواهیم داشت که اخبارش را بعدا خواهیم گفت.
برنامه اجراهای خارجی‌تان مشخص است؟
تقریبا مشخص است در سال آینده میلادی اجرای ما در یک فستیوال معتبر موسیقی دنیا خواهد بود، متأسفانه از کشور ما فقط ارکستر ما شرکت کرده بود و تمام ۱۸۷ ارکستری که شرکت کرده بودند همه از سوی دولت آن کشور‌ها با بودجه‌های مشخص ورود کردند و با همه کمبود‌ها و مشکلات ما بین این کشور‌ها رتبه ۳۵ گرفتیم مثلا از آمریکا ۵ ارکستر و از ترکیه کنار دست ما ۱۸ ارکستر اعلام آمادگی حضور کرده بود. به نظر من الان موسیقی که ما کار می‌کنیم نه موسیقی که در مارکت است که یک سری صدای نامفهوم گنگ است که موزیک هم نیست، موسیقی تعریف دارد: هنر بیان احساسات از طریق صدا، اما الان به نظرتان چنین چیزی روی صحنه است؟ خیر. موزیکی که ما اجرا می‌کنیم حداقل برای یک عده از گذشته تا الان مزاحم و اضافه است.
وقتی امین سالمی به شورای موسیقی می‌رود و می‌گوید درخواست اجرای موسیقی فیلم دارد و آنها می‌گوید وقت ما ر می‌گیری و اصلا این به چه دردی می‌خورد، مشخص است که این موسیقی اضافه است یعنی آنقدر دغدغه دارند که این موسیقی در آن گم است!
آیا اجرای اول موسیقی فیلم برایتان آورده مالی داشت؟
خیر. ما نسبت به هزینه‌ای که در اجرا متقبل شده بودیم،بازگشت مالی نداشتیم منتها این را زیان نمی دانستیم بلکه یک سرمایه گذاری بود. به هرحال من می‌خواهم کالایی را بسازم و در ویترین بگذارم تا مخاطب ببیند. این ویترین ساختن هزینه دارد.
ما در اجرای قبل توانستیم تقریبا شصت درصد هزینه را برگردانیم منتها اوضاع ما دراین اجرا نسبت به قبل بهتر است علتش هم این است که هزینه‌های تالار وحدت کمتر و البته ظرفیت کمتری هم دارد منتها، چون تالار وحدت یک سالن دولتی است، نرخ مصوبی برای صندلی‌ها دارد و برای افرادی که ارکسترهای کوچک دارند، صرفه اقتصادی دارد منتها ما، چون تعدادمان زیاد است و عوامل پشت صحنه و ادوات زیاد است هزینه‌هایمان بالا می‌رود به همین علت ما به سود فکر نمی‌کنیم، چون قطعا این سالن برایمان سود نخواهد داشت، منتها تالار وحدت برای من و دوستانم مثل خانه دوم است. از کودکی و نوجوانی تاکنون آنجا حضور داشته‌ایم و کسی نمی‌تواند ما را از آنجا بیرون کند. ضرر مالی هم داشته باشد باز هم اینکار را می‌کنیم، واقعا هم عوامل بنیاد رودکی همیشه با ما همراهی کردند.
اشاره‌ای به هوش مصنوعی در صحبت‌هایتان کردید آیا اساسا با استفاده از تکنولوژی‌های جدید در موسیقی مخالف هستید و آیا هنر اساسا با تکنولوژی و فناوری جدید مغایرت دارد؟
الان چهار وب سایت وجود دارد که شما یک خط ملودی به این وب‌سایت‌ها با اکانت پولی می‌دهید، دکمه می‌زنید و در چند دقیقه حداقل ۱۵ مدل اکوردبندی به شما پیشنهاد می‌دهد. هوش مصنوعی دیگری می‌گوید چه سکشنی می‌خواهی ویولون، پیانو و … و با همان سکشن به شما کار ارائه می‌دهد، اما وقتی شما آن موسیقی را گوش می‌دهید صدای رایانه را می‌شنوی که احساس انسانی ندارد. دقیقا آن چیزی که در مارکت پاپ می‌شنوم می‌بینم که اکثر اینها تنظیمات رایانه است نه انسان.
البته هنر با تکنولوژی روز مغایرت ندارد من کنسرتی چند روز پیش در ژاپن دیدم که رهبر ارکستر یک ربات بود و نوازنده‌ها انسان بودند ممکن است این برعکس شود یا همه ربات شود. ربات کار خود را به عنوان رهبر انجام می‌دهد، اما یادمان نرود هیچوقت سیستم رباتیک یا تکنولوژی نمی‌تواند جای انسان را، شاید در ورزش بتواند، اما در هنر نمی‌تواند.
یک مثال برایتان بزنم در ارکستر وقتی رهبر جلو می‌ایستد فقط کارش القای ریتم یا دست احساسات و فرامین نیست شاید یک جایی تشویق خوبی از سالن می‌گیرد همان لحظه تصمیم می‌گیرد به ارکستر بگوید این جمله را یک بار دیگر بزنید یا یک قسمت ارکستر را بی صدا می‌کند و جای دیگری را بالا می‌برد، بنابراین یک ربات هیچوقت نمی‌تواند چنین کاری بکند چرا که یک برنامه به او داده میشود و براساس آن جلو می‌رود، تصمیم آنی نمی‌تواند داشته باشد. موسیقی بخش عمده‌اش تصمیمات آنی است.
منتها این را هم بگویم وب‌سایت‌هایی که خدمتتان عرض کردم بالایشان نوشته که اینها برای هنرجویان موسیقی است و بیشتر ابزاری کمک آموزشی محسوب میشود. باشد منتها در کشور ما ازاین‌ها برای تقلب استفاده میشود!
آقای ماجدی لطفا شما از روند رسیدن به اجرای مجدد ارکستر نوای آفتاب و تبلیغات این کار برایمان بگویید.
اول این را بگویم که ما زمانی که درباره موسیقی صحبت می‌کنیم با دلمان صحبت می‌کنیم، چون متخصصان ما مدرس و متخصص هستند منتها زمانی که بحث اقتصادی به میان می‌آید تشویق به دلمان می‌انداز درحالیکه هر جای دنیا وقتی هنرمندی کار می‌کند تمام تلاش میشود که اینها در آرامش کار کنند. با این حال دوستان من تلاش می‌کنند که از وجهه هنری خود خارج نشوند با وجود همه آزار‌های مالی که می‌بینند. در نهایت من روند کار را مثبت می‌بینم چرا که این حرکت به لحاظ اقتصادی در کسب و کار به آن دیوانگی می‌گویند، اما با نگاه عشق و هنر موسیقی به کار نگاه می‌کنند ما ایستادیم محکم که در ایران کار کنیم.
درباره تبلیغات باید بگویم که ما تبلیغات ویژه‌ای نداریم، فقط می‌جنگیم تا مردم پوستر «کنسرت نوای آفتاب ۲» را ببینند، بهرحال فشار‌های اقتصادی به مردمی که بلیت ۵۰۰ تا ۷۰۰ هزارتومانی را تمایل دارند بخرند هم یک چالش است یک خانواده چهار نفری باید سه میلیون هزینه کنند و این عدد با درآمد یک خانواده تناسبی ندارد و شرایط سخت است واقعا ما تمام تلاشمان را می‌کنیم که با عزت و احترام مخاطبان را در کنسرت داشته باشیم برای کسانی که از وقت و هزینه خود می‌زنند تا حال دلشان خوش باشد.
ما کنسرت خرداد ماه نوای آفتاب را اجرا کردیم، تلاشمان را کردیم و آن را در مهرماه تمدید کردیم همین نشانه پیشرفت ما است و گام بعدی نوای آفتاب به اتفاقات خوبی در عرصه داخلی و خارجی می‌رسد.
در عرصه موسیقی فیلم و ضعف‌های آن باید بگویم که خیلی از کارگردان ها و تهیه کننده‌های ما اصلا نمی‌دانند موسیقی فیلم چیست این را براساس تجربه‌ای که در کار موسیقی یک سریال داشتم، می‌گویم اصلا تعریف درستی از این موسیقی فیلم نداریم، اما ما ادعا می‌کنیم که فرهنگ موسیقی فیلم جهانی را هم اگر کار می‌کنیم این فرهنگ را برای فیلم‌های ایرانی هم کار می‌کنیم کاری می‌کنیم تا موقع تیتراژ مردم تلویزیون را خاموش نکنند.
نکته دیگر سختی مکانیزم صدور مجوز‌ها است، آقای پزشکیان این را باید به شما بگویم که دوران رستم آنقدر گذشته که الان قصه و تاریخش را خیلی‌ها نمی‌دانند مگر میشود در سال ۱۴۰۳ هر موزیسینی که از اداره مجوز‌ها می‌آید بگوید که هفت خان رستم را گذرانده است، یکبار شما کاری کنید که در تاریخ بگویند یک خان پزشکیان را گذراندم و مجوز گرفتم. در هرحال هر هنری متفاوت است همه ارزشمند و جایگاهشان عالی است، اما کدام برنامه هنری است که موسیقی در آن نباشد؟ موسیقی فقط غذای روح نیست مثل دومیدانی است، هنر مادر است هر برنامه‌ای شما بروید در آن موسیقی هست. بی انصافی است که این موسیقی آنقدر بدان ظلم شود و اسم این هم سیاه نمایی نیست!
درخواست من این است که دولت و وزیر فرهنگ جدیدجشنواره موسیقی فیلم را راه اندازی کند، به جای انتخاب ازاینکه بگوییم بچه‌های موسیقی فلان و بهمان هستند، شرایط را برای کارشان فراهم کنیم، الان ارکستر نوای آفتاب در کمترین تعداد چهل نوازنده دارد و ساعت‌ها و ماه‌ها تمرین می‌کند و خلاصه‌اش یک ساعت و نیم اجرا میشود. این درخواست رسمی من از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی است که این جشنواره را راه بیاندازند و این در خواست شخصی نیست و با این کار یک تعداد زیادی جوان جذب کا رمی‌شوند و نتیجه این کار طی دو سال نهایت مشخص میشود و طرح بلندمدتی نیست.
قیمت بلیت‌های ارکستر نوای آفتاب چقدر است؟
از ۱۵۰ هزار تومان تا ۶۰۰ هزار تومان؛ گروه ما بخشی از هزینه را از جیب داده تا علاقه‌مندان بتوانند با کمترین مبلغ به سالن بیایند.
آقای سالمی نظرتان را درباره مولتی مدیا و استفاده از هوش مصنوعی در کنسرت برایمان بگویید.
موضوعی که آقای آقایی گفتند استفاده از هوش مصنوعی که یک نوع تقلب در موسیقی محسوب میشود، منتها آن چیزی که ما در ارکستر استفاده می‌کنیم مولتی مدیا و ویدئووال است در یک سال گذشته هر جا اجرا رفتیم این را به اشکال مختلف داشتیم بهرحال وقتی مردم در سالن می‌آیند و قرار است موسیقی بشنوند وجود تصویر پشت سر گروه هم تنوع اجرایی و هم جذابیت را بیشتر می‌کند دیگر سراغ گوشی نمی‌روند، سلفی بگیرند یا کار دیگری بکنند و حواسشان به استیج است. براساس تحقیقات در اجرا‌هایی که ما تصویر داریم مردم کمترین مراجعه را به گوشی خود دارند و حواسشان به اجرا است.
سالن تالار وحدت هم به لحاظ تکنیکی کمتر از برج میلاد نیست منتها دو تکنولوژی متفاوت دارد میلاد LED ثابت هفت بخشه دارد ولی تالار وحدت یک ویدئوپروژکتور ثابت دارد که با کیفیت و ارتفاع زیاد است، بنابراین دو فرمت متفاوت هستند. البته من نمیدانم گروه‌های دیگر چه توقعی از تکنولوژی سالن وحدت دارند ولی آن کاری که می‌خواهیم انجام دهیم را امکانات تالار وحدت جواب می‌دهد.
source