زیبایی زیرتیغ پزشک نماها

ورود پزشکان جعلی به حیطه درمان، هرازگاهی خبرساز شده و از گوشه‌و‌کنار گزارش‌هایی از فعالیت افراد فاقد صلاحیتی منتشر می‌شود که با معرفی خود به‌عنوان پزشک، جراحی‌ها یا اقدامات زیبایی را در مراکز غیرایمن و غیراستاندارد انجام داده و جان مراجعان خود را با خطر روبه‌رو می‌کنند.
اطلاعات و اسنادی که در اختیار «رسالت» قرار‌گرفته، نشان می‌دهد بسیاری از پزشک نما‌ها باوجود حکم جلب و تنها پس از چند ساعت بازداشت، با قرار وثیقه ناچیز آزاد می‌شوند. اغلب آن‌ها در صفحات اینستاگرامی، خود را جراح زیبایی معرفی و کار‌های تهاجمی مانند ابدومینوپلاستی و ترانسفر چربی را در مطب شخصی و با همکاری یک پزشک بیهوشی و چند دستیار انجام می‌دهند. حتی در برخی موارد بیمار پس از انجام عمل توسط این افراد، به دلیل وخامت حال در آی سی یو بستری می‌شود.

به همین علت در سالیان اخیر موضوع شکایات پزشکی به سمت جراحی‌های زیبایی و ترمیمی متمایل شده است. این روزها نمونه‌های مربوط به ایجاد عوارض شدید و موارد فوت بر اثر دخالت در جراحی‌های زیبایی یا عارضه حاصل از عمل زیبایی در فضای مجازی زیاد است.
اگر پای صحبت‌های شاکیان پرونده‌های قصور پزشکی مرتبط با جراحی‌های زیبایی بنشینید، متوجه خواهید شد، بسیاری از افرادی که عمل جراحی زیبایی انجام می‌دهند، لزوما مجوز و تخصص و صلاحیت این کار را ندارند! مبتنی بر نتایج مطالعه‌ای که در حوزه سلامت پوست و زیبایی انجام شده، «بی‌احتیاطی، فقدان مهارت، رعایت نکردن نظام‌های دولتی و بی‌مبالاتی به ترتیب ۳۰، ۲۸/۱، ۱۷/۷ و ۲/۲ درصد پرونده‌های شکایات پزشکی در این حوزه را به خود اختصاص داده‌اند.»

 افزایش چشمگیر عوارض و مرگ‌ومیر ناشی از جراحی‌های زیبایی 
علیرضا صابری، دبیر انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی ایران با اعلام هشدار به مردم مبنی بر این که زیر تیغ جراحی زیبایی کسانی که دانش این کار را ندارند، نروند و سلامت خود را به خطر نیندازند؛ می‌گوید: متأسفانه ورود به بحث زیبایی توسط افراد بی‌صلاحیت، آسیب‌های زیادی به دنبال داشته و عدم آگاهی مردم به این آسیب‌ها بیشتر دامن زده است.
این جراح و فوق تخصص جراحی پلاستیک تصریح می‌کند: متأسفانه به دلیل تقاضای بالای جراحی‌های زیبایی که درصد بیشتری از آن‌ها اصلا ضرورتی نداشته و فقط به علت فضای مجازی و تبلیغات گول زننده به وجود آمده، عوارض و مرگ‌ومیر ناشی از جراحی‌های زیبایی در طی سال‌های اخیر افزایش چشمگیری پیدا کرده است و حتی سبب شده بیشتر مراجعان به فوق تخصص‌های جراحی پلاستیک برای انجام عمل ثانویه و ترمیمی و جهت رفع عوارض باشد که در بسیاری از موارد جبران آن‌ها هم به‌سختی امکان‌پذیر است.
دبیر انجمن جراحان پلاستیک این واقعیت را در گفت‌وگو با خبرگزاری «ایرنا» تأيید می‌کند که یک موج سونامی عمل‌های زیبایی و یک آنارشیست و قانون‌گریزی شدیدی وجود دارد که گروه‌های مختلف پزشک و غیرپزشک را درگیر کرده است. اگر امروزه می‌بینیم عوارض عمل‌های زیبایی زیاد شده به این دلیل است که افراد پزشک نما به‌صورت غیرعلمی بیمار را انتخاب و فریب می‌دهند و به‌صورت غیرعلمی بیهوش کرده و جراحی را در مرکز غیراستاندارد انجام می‌دهند.

​​​​​​​یک پزشک نیز که به‌دلایلی نخواسته نام او آشکار شود به ما می‌گوید: «سال‌هاست میل به جراحی زیبایی تبدیل به علاقه‌ای جنون‌آمیز شده‌ است و حتی چالش‌های اقتصادی سال‌های اخیر هم نتوانسته میل افسار‌گسیخته به بریدن و دوختن تن‌ها را مهار کند. تب زیبایی در کشور آن‌چنان بالا گرفته که خیلی از افراد برای انجام جراحی زیبایی وام می‌گیرند تا از پس هزینه‌های جراحی بربیایند. خیلی از کلینیک‌ها نیز اعلام می‌کنند که هزینه را به‌صورت اقساطی دریافت می‌کنند. درحالی‌که میانگین مصرف گوشت و مرغ دستکم در یک سال اخیر با کاهش شدیدی مواجه شده ‎‌است، ولی فشارهای اقتصادی بر روی عمل زیبایی تأثیر محسوسی نداشته است. آمارها نشان می‌دهند که با افزایش تعداد مراجعان زن و مرد به کلینیک‌های زیبایی، سن متقاضیان عمل‌های زیبایی نیز کمتر شده و حتی نوجوانان گرایش به انجام عمل‌های زیبایی پیدا کرده‌اند. هرچند گفته می‌شود که انجام جراحی‌های سنگین زیبایی برای جوان‌ها و نوجوانان عوارض خطرناکی در پی خواهد داشت، ولی تب دوخت و دوز اندام و چهره فروکش نمی‌کند. جالب این‌که این گروه‌های سنی برای انجام عمل‌های زیبایی از حمایت خانواده‌های خود برخوردارند، بنابراین در وضعیتی که تب زیبایی به شکل گسترده فراگیر شده و تمامی گروه‌های سنی را در برگرفته، چندان عجیب نیست که آرایشگر‌ها و افراد فاقد تخصص نیز به این عرصه ورود کرده و در منزل و یا واحد‌های استیجاری اداری، زیباجویان را تحت عمل جراحی قرار ‌دهند.»
این پزشک با اظهار تأسف می‌گوید: «افراد فاقد تخصص، عمل رینوپلاستی، زاویه‌سازی فک و گونه و پیکرتراشی هم انجام می‌دهند. علاوه بر این به حیطه عمل‌های نامتعارف نظیر جراحی عنبیه چشم و تغییر رنگ چشم‌ها تا جراحی گوش هم ورود کرده‌اند و این بسیار خطرناک است. همین موضوع منجر به افزایش آمار جراحی‌های ترمیمی در کشور شده و جراحی آن‌ها همراه با عوارض پرخطر است و حتی ممکن است به مرگ زیباجو بینجامد. از سوی دیگر، نرخ جراحی‌های ترمیمی بسیار گزاف است و در اغلب موارد هم موفقیت‌آمیز نخواهد بود. بااین‌وجود، تعداد افراد فاقد صلاحیتی که به این حیطه ورود می‌کنند، به شکل مستمر درحال افزایش است و همین باعث شده که تعداد عوارض و مرگ‌ومیر عمل‌های زیبایی در کشور ما بالا برود.»

این پزشک در پاسخ به این‌که چه کسی مجاز به جراحی زیبایی به‌طور عام است، عنوان می‌کند: «کسی که جراحی خوانده باشد و شماره نظام پزشکی داشته باشد، طبق مصوباتی می‌‌تواند اقدام به جراحی کند. جراحی زیبایی صورت توسط جراح پلاستیک، جراح دهان و فک و صورت و جراح گوش و حلق و بینی انجام می‌‌شود، این‌ها را اصطلاحا «اورلپ» یا همپوشانی بین جراحی‌ها می‌‌گویند. حال این‌که پزشک نماها به‌راحتی ادعا می‌‌کنند می‌‌توانند با روش‌ها و ابتکارات خود از کوچک‌ترین تا بزرگ‌ترین ایرادهای ظاهری را رفع کنند. ولع به زیر تیغ رفتن و افزایش میل و رغبت مردم برای عمل‌های زیبایی موجب ایجاد درآمد فوق‌العاده و به‌تبع آن رشد چشمگیر مراکز انجام دهنده جراحی‌های زیبایی شده است، بنابراین با افزایش تقاضا، پزشکان جراح زیبایی نمی‌توانند جوابگوی حجم انبوهی از متقاضیان باشند. نتیجه هم آن می‌‌شود که طرفداران عمل‌های زیبایی ممکن است به هر مرکز معتبر و غیر معتبری و هر فرد غیرمتخصصی مراجعه کنند.»

پیش‌تر دکتر سید علی انجو، عضو و دبیر کمیته ملی اخلاق بالینی وزارت بهداشت در‌این‌باره به «رسالت» گفته بود: «معمولا برای کسانی که پزشک نیستند و در امور نظام سلامت مداخله می‌کنند سختگیری کمتری اعمال می‌شود. نظام پزشکی نمی‌تواند کسی را که اساسا پزشک نیست و در این امور دخالت می‌کند، مورد مجازات قرار دهد و مجازات‌های موجود هم بازدارنده نیست. کسانی که پزشک نیستند و ادعای درمانگری داشته و کار زیبایی می‌کنند، پاسخگوی خطر اقدامات خود نیستند و مجازات‌هایی که در قانون برای این افراد در نظر گرفته شده، بازدارنده نیست. این‌ها جرایم نقدی مختصری می‌پردازند که در مقابل وجوهی که از مشتریانشان اخذ می‌کنند، رقم خاصی نیست. این افراد به‌راحتی به فعالیتشان ادامه می‌دهند. قانون‌گذاران باید ورود افراد غیرمتخصص به حیطه پزشکی را جرم‌انگاری کنند. ما این‌همه در دانشکده‌های پزشکی برای پژوهش و درمان سختگیری می‌کنیم و در کمیته‌های اخلاق نظر می‌دهیم و بعد خیلی راحت برخی افراد غیرمتخصص، به این حیطه ورود کرده و پاسخگوی عوارض آن‌هم نیستند. بدون تردید باید افراد فاقد صلاحیتی که در این امور دخالت می‌کنند را به‌عنوان مجرم تحت تعقیب قضائی قرار داد.»

 نظارت ضعیفِ مراجع ذیصلاح!
اغلب پزشکان نسبت به ورود افراد سودجو و فاقد تخصص لازم به حیطه جراحی‌های زیبایی ابراز نگرانی کرده و از نظارت ضعیفِ مراجع ذیصلاح انتقاد می‌کنند. یک پزشک بدون ذکر مشخصات خود در‌این‌باره می‌گوید: «معاونت درمان وزارت بهداشت عملا هیچ کنترلی بر مراکز خصوصی زیبایی ندارد و چنانچه گزارش‌های مردمی  یا شکایت‌های خصوصی علیه این مراکز به‌دست پلیس یا اداره اماکن برسد، امکان تعقیب قضائی وجود دارد.»
او به رسانه‌ها می‌گوید که استقبال گسترده از جراحی‌های زیبایی که تحت تأثیر تبلیغات در شبکه‌های اجتماعی بیش‌از‌پیش نیز شده، کنترل این مراکز را برای سازمان نظام پزشکی و وزارت بهداشت دشوار کرده است. هم‌زمان اما این وزارتخانه به‌دلایلی که حتی برای خود پزشکان نیز مشخص نیست، کمتر تمایلی برای کنترل بازار داغ و آشفته جراحی‌ها و اقدامات زیبایی همچون بوتاکس، فیلر و جراحی‌های کاهش سایز و پیکرتراشی دارد. به گفته او، در چنین شرایطی خود بیماران باید با چشم‌باز و قبل از مراجعه، از طریق سامانه‌هایی که وزارت بهداشت دارد یا از طریق سامانه‌های نوبت‌گیری آنلاین، حقیقی بودن مدارک پزشک را بررسی کنند و بعد اقدام به دریافت خدمات زیبایی از مراکز جراحی‌های پلاستیک و زیبایی کنند.
موضوعی که از سوی ایرج خسرونیا، رئیس جامعه متخصصین داخلی کشور نیز مورد تأکید قرار گرفته است. مطابق آماری که از سوی او ارائه شده، دستکم چیزی در حدود ۶ هزار سایت و صفحه در شبکه‌های اجتماعی هرروز مشغول تولید محتوا و انجام تبلیغات اغوا‌ کننده در حوزه زیبایی هستند.  متأسفانه بیشتر مردم در شبکه‌های مجازی فریب تبلیغات برخی پزشکان را خورده و خود را زیر تیغ عمل جراحی توسط آن‌ها می‌برند، حال این که عوارض برخی از عمل‌های زیبایی بسیار بالا است و می‌تواند تا مرز از بین رفتن زیبایی فرد برای همیشه پیش برود.
او به مردم توصیه می‌کند که پیش از اقدام به جراحی زیبایی، حتما از صلاحیت و تخصص پزشک خود اطمینان حاصل کنند. او می‌گوید: راهش این است که نام پزشک مورد نظر را در سایت نظام پزشکی جست‌وجو کنند و استعلام بگیرند.
پیش‌تر معاون درمان وزارت بهداشت هم درباره چگونگی نظارت بر کار افراد غیرمتخصص و به‌اصطلاح پزشک نماها اظهاراتی را مطرح کرده بود. به گفته او: سامانه اعضای سازمان نظام پزشکی مرجع مناسبی برای اطمینان از پزشک بودن فرد به شمار می‌رود. با یک‌ جست‌وجوی ساده نام پزشک در این سامانه می‌توان رشته تحصیلی و محل خدمت پزشک را مشخص کرد.

به روایت این مقام درمانی، عمده مشکلاتی که در فضای مجازی دیده می‌شود مربوط به افراد فاقد صلاحیت است. قطعافضای مجازی محیط امن و قابل‌اعتمادی برای کسب اطلاعات درخصوص درمانگران نیست. به همین دلیل توصیه می‌شود مردم به مطالب منتشر شده در این فضا اعتماد نکنند. البته این عدم اعتماد به‌ویژه در مورد سکوهایی مثل اینستاگرام و تلگرام که سرور آن‌ها در خارج از کشور است جدی‌تر است. با توجه به این‌که این سکوها، تابع قوانین کشور نیستند، قاعدتا از استانداردهای وزارت بهداشت هم تبعیت نمی‌کنند و باعث آسیب به‌سلامت عمومی جامعه خواهند شد.
دکتر بابک شکارچی معاون فنی و نظارت سازمان نظام‌پزشکی نیز با تأيید این موضوع گفته است: ما دسترسی به سرورهای اینستاگرام نداریم و اکثر تبلیغات غیرمجاز روی سرورهای خارجی انجام می‌شود که ما کنترلی روی آن‌ها نداریم. البته باتوجه‌به اهمیت فضای مجازی در این زمینه، ما در حال اختصاص‌دادن یکی از دادسراهای نظام‌پزشکی به فضای مجازی هستیم.

او در گفت‌وگویی رادئویی توضیح داده است: بالغ بر ۲۰۰ هزار پزشک عمومی متخصص و دندانپزشک داریم که برای خدمت‌رسانی به مردم از سازمان نظام‌پزشکی شماره نظام دریافت می‌کنند و افرادی که پروانه پزشکی فعال دارند توسط سازمان رصد می‌شوند. تخصص و اطلاعات پزشکان در سامانه عمومی سازمان نظام‌پزشکی تعریف شده و قابل‌مشاهده است. مراجعه مردم به این سامانه عمومی بهترین راه برای شناسایی افراد پزشک‌نما و افرادی است که به‌دروغ در فضای مجازی تبلیغ می‌کنند. در بررسی انجام شده و رصد تمامی وبگاه‌ها مشخص شد که کمتر از ۸۰۰ نفر از افرادی که در فضای مجازی فعالیت داشتند منتسب به خانواده پزشکی هستند و اکثریت آن‌ها
دخالت گران غیرمجازی بودند که خود را به اسم پزشک و با مدارک دکتری و کارشناس ارشد معرفی می‌کردند. برخی از این وبگاه‌ها داخل کشور هستند که در صورت محرز شدن تخلف آن‌ها با همکاری معاونت درمان وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور به تعزیرات و پلیس فتا و فراجا معرفی می‌شوند و سریعا بسته می‌شوند.
معاون فنی و نظارت سازمان نظام‌پزشکی ضمن تأکید بر شناسایی افراد پزشک‌نما، عنوان کرده است: آن‌ها را به تعزیرات نیز معرفی خواهیم کرد. همچنین دولتمردان باید تمهیداتی برای نظارت فراهم کنند. معاونت انتظامی برای پزشکان متخلف پرونده تشکیل می‌دهد و با شیوه‌های مختلف برخورد می‌کند؛ اما تعداد این افراد که منتسب به خانواده پزشکی هستند بسیار کم است.

 جولان جراحان زیبایی جعلی
فعالیت پزشکان جعلی همواره و به‌ویژه در سالیان اخیر خبرساز بوده است. تیر۱۴۰۲، خبرگزاری «ایرنا» از بازداشت یک جراح زیبایی جعلی در مشهد خبر داد. خرداد۱۴۰۳ نیز رسانه‌ها از بازداشت یک جراح زیبایی جعلی دیگر خبر دادند. وب‌سایت «انتخاب» در گزارشی نوشت که «این فرد برای فرار از دستگیری، خود را به مردن زد و حتی کار به کفن شدن و غسل میت نیز کشید.» اسفند۱۳۹۹، خبرگزاری ایرنا از پلمب یک مرکز زیبایی غیرقانونی در منطقه میدان تجریش در تهران، که محله‌ای مرفه‌نشین است خبر داد. در گزارش ایرنا آمده بود که باوجود پررفت‌وآمد بودن این مرکز، یکی از زنان مراجع متوجه جعلی بودن مدرک پزشکی این فرد شده و به پلیس اطلاع داده است.
۲۲آذر۱۴۰۳، رسانه‌های محلی در استان گلستان با انتشار ویدئویی و در گفت‌وگو با سرهنگ «علی تجری»، فرمانده انتظامی گرگان، از بازداشت یک فرد که ادعای پزشک بودن داشته و در یک مطب شخصی عمل‌های جراحی زیبایی انجام می‌داده، خبر دادند.
این فرمانده انتظامی به رسانه‌ها گفت که «مأموران پس از انجام تحقیقات محلی و با هماهنگی مرجع قضائی از محل طبابت اين فرد بازديد کرده‌اند و مشخص شده پزشک اين کلينيک فاقد پرونده طبابت عمومی بوده و بدون داشتن پروانه تخصصی، به‌صورت غیرمجاز با اخذ مبالغ هنگفت از بيماران خود، جراحی زیبایی انجام می‌داده است.» مطابق اظهارات سرهنگ تجری، مطب این فرد، پلمب و او پس از تکمیل پرونده برای سیر مراحل قانونی به دادسرا معرفی شده است.
یک فرد آگاه که درباره این پرونده با رسانه‌ها گفت‌وگو کرده می‌گوید که این پزشک نما فوق‌دیپلم تکنسین اتاق عمل دارد، ولی در چندین صفحه اینستاگرامی خود را پزشک جراح زیبایی جا زده و کارهای تهاجمی مثل ابدومینوپلاستی، ترانسفر چربی و برخی دیگر از عمل‌های تهاجمی را در مطب شخصی خود و با همکاری یک پزشک بیهوشی و چند دستیار انجام می‌داده است.
ابدومینوپلاستی نوعی جراحی زیبایی سنگین است که در آن خطر عفونت، خونریزی و ترومبوز وریدی و نهایتا آمبولی ریه که ممکن است منجر به مرگ شود، بالاست.
بنا بر گفته‌های منابع آگاه، شاکیان این پرونده با مشکلاتی چون عفونت و عدم ترمیم بافت‌ها بعد از جراحی روبه‌رو بوده‌اند و عده‌ای نیز هنوز تحت نظر پزشک در حال تکمیل مراحل درمانی هستند.

اشتغال بدون مجوز، جرم مستقلی است
«موسی برزین»، حقوقدان و مشاور حقوقی در این زمینه به «رسانه‌های برون‌مرزی» می‌گوید که متقاضیان عملیات‌های زیبایی و جراحی‌های پلاستیک باید در وهله اول خدمات مدنظر خود را در مراکز درمانی معتبر جست‌وجو کنند. او توضیح می‌دهد: «مجوز طبابت همه پزشکان از سوی سازمان نظام پزشکی صادر می‌شود. به تبع آن در بیمارستان‌ها مشکلی وجود ندارد، ولی در مطب‌های خصوصی مسئله مجوز می‌تواند برای بیماران مشکل‌ساز شود.»
به گفته این وکیل دادگستری، شهروندان می‌توانند قبل از دریافت خدمات درمانی و پزشکی و حتی زیبایی، از سایت سازمان نظام پزشکی درباره فرد موردنظر استعلام کنند یا با تماس تلفنی با این سازمان، درباره مجوز آن پزشک پرس‌وجو کنند.  برزین با تأکید بر این‌که چنانچه متوجه شوند که مدرک طبابت فردی که خدمات درمانی یا زیبایی به آن‌ها ارائه داده جعلی است، می‌توانند از طریق مراجعه به دادسراهای عمومی و انقلاب در محل زندگی خود، شکایت خود را ثبت کنند.
او در ادامه توضیح می‌دهد: «اشتغال بدون مجوز خود جرم مستقلی است و از طرفی اگر فرد کارت یا تابلویی را جعل کرده باشد، به جرم جعل محکوم می‌شود. همچنین اگر عملیاتی را انجام داده که خسارتی وارد شده، آن‌ها هم صددرصد در قالب جنایت‌های غیرعمدی و عمدی قابل پیگرد قضائی است. بنابراین، از چند جنبه راه شکایت باز است.» به گفته این وکیل دادگستری، خود دادسرا مسائل را بررسی کرده و جرائم ارتکابی را تطبیق می‌دهد. برزین در پایان توصیه می‌کند: «شهروندان از مراکز درمانی معتبر مثل بیمارستان‌ها استفاده کنند. اگر به مطب خصوصی می‌روند، باید صد‌درصد مطمئن شوند که آیا مجوز دارد یا خیر، که بهترین راهش استعلام از سازمان نظام پزشکی است.»