غفلت از توسعه و دیپلماسی هنر

در نشست راهبردی «اقتصاد هنر» مطرح شد؛

نخستین نشست رسمی کمیته اقتصاد هنر در دولت چهاردهم با محوریت «بازتعریف جایگاه اداره‌کل هنر‌های تجسمی در نسبت با توسعه، اقتصاد و دیپلماسی فرهنگی» برگزار شد.

به گزارش خبرگزاری آنا، نخستین نشست رسمی کمیته اقتصاد هنر در دولت چهاردهم با محوریت «بازتعریف جایگاه اداره‌کل هنر‌های تجسمی در نسبت با توسعه، اقتصاد و دیپلماسی فرهنگی» روز سه‌شنبه بیستم خرداد ۱۴۰۴ در دفتر مدیرکل هنر‌های تجسمی معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شد.

این نشست با حضور چهره‌های دانشگاهی، سیاست‌گذاران هنری، نمایندگان بخش خصوصی و کارشناسان برجسته هنر‌های تجسمی برگزار شد. (آیدین مهدیزاده (مدیرکل هنر‌های تجسمی و رئیس کمیته اقتصاد هنر)، سمیه ولیان (دبیر کمیته و کارشناس اقتصاد هنر)، مرتضی حیدری، رضا فتح‌یور کاشانی، علی‌اصغر فهیمی‌فر، محمد نجاری، نامدار ابراهیمی، جعفر واحدی و محمد نجفی (معاون پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی) از جمله حاضران در این نشست بودند.

در این جلسه که به ریاست آیدین مهدیزاده، مدیرکل جدید هنر‌های تجسمی و رئیس کمیته اقتصاد هنر برگزار شد، مسئله فقدان یک سیاست‌گذاری مدون و راهبردی در اداره‌کل طی سال‌های گذشته محور اصلی گفت‌و‌گو‌ها قرار گرفت.

آغاز یک مسیر تازه: از اجرای صرف تا سیاست‌گذاری فعال

مدیرکل هنر‌های تجسمی در بخشی از سخنان خود با نگاهی به کارنامه سال‌های گذشته، تأکید کرد که اداره‌کل از مسیر راهبردی خود فاصله گرفته و به نهادی صرفاً اجرایی و دبیرخانه‌ای تبدیل شده است. وی با اشاره به سه کلیدواژه محوری – توسعه، دیپلماسی و اقتصاد هنر – خواستار بازتعریف مأموریت این نهاد شد.

مهدیزاده گفت: اداره‌کل نباید تنها مجری باشد. ما باید یک اتاق فکر باشیم. جایگاه ما سیاست‌گذاری در نسبت با هنر است؛ نه فقط اجرا و پشتیبانی.

وی با اشاره به برخی آسیب‌های موجود در روند فعالیت‌های اداره کل هنر‌های تجسمی وزارت فرهنگ بر ضرورت بازگشت به ماموریت‌های مفهومی و برنامه‌ریزی‌های متعدد در جهت توسعه فعالیت‌های این مجموعه تاکید کرد.

غفلت از توسعه و دیپلماسی هنر

در این نشست، غفلت مزمن از مفهوم توسعه به‌عنوان یک سرفصل راهبردی مورد نقد جدی قرار گرفت. اسناد بالادستی اداره‌کل در این زمینه عمدتاً به یک سند پراکنده در سال ۱۳۹۷ محدود شده است. همچنین، دیپلماسی فرهنگی در سال‌های اخیر به شکل کامل به موزه هنر‌های معاصر تهران واگذار شده و عملاً اداره‌کل در این حوزه فاقد کنشگری بوده است.

در بخش دیگری از این نشست، موضوع دیپلماسی هنری به‌عنوان یکی از ابزار‌های اثرگذار در گفتمان جهانی ایران بررسی شد. استفاده مؤثر هنرمندان ازشهرک هنری «سیته» در پاریس – محل اقامت هنرمندان ایرانی در شهرک بین‌المللی هنر – به‌عنوان یکی از ابزار‌های بالقوه دیپلماسی فرهنگی مورد تأکید قرار گرفت.

اقتصاد هنر، نقطه عزیمت توسعه هنری

یکی از محور‌های کلیدی این نشست، شناسایی ظرفیت‌های اقتصادی در بدنه هنر‌های تجسمی بود. بررسی داده‌های آماری از نگارخانه‌ها، گالری‌ها و بازار‌های هنری نشان می‌دهد که ظرفیت بالایی برای بهره‌گیری از ابزار اقتصاد برای توسعه وجود دارد، اما تاکنون سیاست‌گذاری منسجمی در این زمینه شکل نگرفته است.

در بخشی دیگری از این نشست گفته شد: ما نیازمند ضوابط و سیاست‌گذاری‌هایی شفاف برای فعالیت گالری‌ها، حراجی‌ها و هنر بازار‌ها هستیم. دستورالعمل‌ها تدوین شده‌اند، اما بدون پشتیبانی سیاست‌گذاری مؤثر، اجرایی نخواهند شد.

همچنین اعلام شد که جلسات تخصصی با گالری‌داران – که در سال‌های گذشته رابطه‌ای پرتنش با اداره‌کل داشتند – به شکل منظم برگزار می‌شود. در واقع نگاه جدید، گالری‌ها را نه تهدید، بلکه شریک توسعه می‌داند.

در ادامه گفته شد: اقتصاد هنر به معنای صرفاً درآمدزایی نیست، بلکه ابزاری برای گسترش نفوذ اجتماعی و فرهنگی هنر است.

نهادسازی و مشارکت بین‌بخشی؛ الگوی نوین اداره‌کل

حاضران در نشست تأکید کردند که اداره‌کل نیازمند بازنگری در ساختار سازمانی است و باید از مدل سنتی “اجراگر” فاصله گرفته و به نهاد راهبر فرهنگی تبدیل شود.

از جمله پیشنهادات، تقویت ارتباط با انجمن‌های هنری، دانشگاه‌ها، اتاق‌های فکر، و نهاد‌های مالی خصوصی بود تا اداره‌کل بتواند به شکلی هوشمندانه‌تر و مؤثرتر عمل کند. اداره‌کل نه فقط باید حامی باشد، بلکه باید گوش شنوا برای هنرمندان، مترجم مسائل هنر معاصر، و پل ارتباطی بین دولت و جامعه هنری باشد.

طرح نیاز به نهاد ارزیابی آثار و بیمه هنری

در ادامه این جلسه، به فقدان نهاد‌های تخصصی برای تعیین اصالت، ارزش‌گذاری آثار هنری و بیمه آثار اشاره شد. این موضوع به‌ویژه در رابطه با آثار ارزشمند موزه هنر‌های معاصر تهران که بدون بیمه نگهداری می‌شوند، یک خطر جدی محسوب می‌شود.

یکی از اعضای نشست پیشنهاد تأسیس نهادی مستقل و تخصصی برای ارزیابی آثار هنری، قیمت‌گذاری و بیمه را مطرح کرد. این نهاد باید خارج از منافع جناحی و با رویکرد ملی شکل بگیرد تا امنیت اقتصادی هنرمندان و گنجینه‌های ملی تأمین شود.

چشم‌انداز: تدوین یک برنامه راهبردی توسعه هنر‌های تجسمی

در پایان نخستین نشست رسمی کمیته اقتصاد هنر، توافق بر این شد که کمیته اقتصاد هنر تدوین «برنامه راهبردی کوتاه‌مدت اداره‌کل» را آغاز کند. این برنامه شامل سیاست‌گذاری در حوزه اقتصاد هنر، تقویت دیپلماسی فرهنگی، بازنگری ساختار اجرایی و مشارکت فعال‌تر با بخش خصوصی خواهد بود. اعضای کمیته تأکید کردند که این برنامه باید مبنای تنظیم بودجه سال آینده نیز قرار گیرد.

این نشست، آغاز رسمی فرآیند تحول ساختاری و مفهومی در اداره‌کل هنر‌های تجسمی تلقی می‌شود؛ تلاشی برای آن‌که این نهاد از یک مجری به یک سیاست‌گذار، از یک اداره اجرایی به اتاق فکر توسعه هنر ایران تبدیل شود.

گفتنی است، جلسه کمیته اقتصاد هنر در محل دفترمدیرکل هنر‌های تجسمی با حضور چهره‌های هنری، فرهنگی، دانشگاهی و اقتصادی به منظور بهره گیری از نقطه نظرت کارشناسان و متخصصان این زمینه به صورت متناوب برگزار خواهد شد و نتیجه آن به سمع و نظر علاقمندان این حوزه خواهد رسید.