مطالعه‌ای جدید در دانشگاه منچستر در بریتانیا نشان می‌دهد که یک نوع قارچ کشنده که سالانه میلیون‌ها نفر را در کشورهای گرم تحت تأثیر قرار می‌دهد، با ادامه گرم شدن دمای کره زمین میتواند به اروپا و دیگر نقاط جهان هم گسترش پیدا کند.
به گزارش بی‌بی‌سی، بر اساس بررسی‌ها گونه‌ای از قارچها به نام آسپرژیلوسیس که میتواند باعث عفونتهای کشنده ریه شود و تا همین جا هم سالانه موجب مرگ ۱.۸ میلیون نفر در سراسر جهان میشود، ممکن است از آفریقا به سمت شمال و همین‌طور آمریکای جنوبی گسترش پیدا کند.
این موقعیت یادآور سریال تلویزیونی «آخرین بازمانده از ما» است و داستان آن درباره شیوع نوعی قارچ وحشتناک است که مغز انسان‌ها را تغییر می‌دهد و بخش زیادی از جمعیت را از بین می‌برد.
البته این سریال شکل بسیار اغراق‌شده‌ای از این ماجرا را به تصویر می‌کشد اما آن‌طور که آدیلیا واریس، استاد بیماری‌های عفونی کودکان در دانشگاه اکستر در بریتانیا می‌گوید، احتمال گسترش بیماری‌های قارچی و نگرانی درباره آن، امری واقعی است.
او می‌گوید: «بیماری قارچی میتواند از بیماری‌های خفیف و آزاردهنده مانند قارچ پا شروع شود و تا عفونتهای شدیدتری که خطر جانی دارند پیش برود و منجر به عفونتهای خونی یا عفونت مغزی شود.»
معمولاً پاها به دلیل ترک‌هایی که ممکن است روی پوست باشد، محل مناسبی برای حمله سلول‌های قارچی هستند. تاریکی و عرق‌آلود بودن پاها در جوراب و کفش برای قارچها بسیار مناسب است.
علاوه بر این، نوع دیگری از قارچها که از دسته پاتوژن های کپک هستند، وقتی از طریق تنفس وارد ریه ما می‌شوند، عوارض و مشکلات متفاوتی ایجاد میکنند. خصوصاً اگر سیستم ایمنی بدن ما از قبل در وضعیت خوبی نباشد.
این کپک‌ها، هاگ‌هایی از خود آزاد منتشر میکنند که می‌توانند ساختار نان مانندی در بافت ریه ایجاد کنند که در آن تنیده شده و موجب بیماری میشود.
نوع دیگری از قارچها در حالت عادی در بدن ما وجود دارند. این قارچها از دسته مخمرها هستند. شناخته‌شده‌ترین نوع این قارچها کاندیدا آلبیکانس است که بخشی از فلور یا میکروبیوم طبیعی بدن ما است.
پروفسور واریس می‌گوید: «این مخمرها در روده بسیاری از افراد سالم وجود دارند و به کمک بعضی باکتری‌ها به‌سلامتی و بهبود فعالیت روده‌ها کمک میکنند و بخشی از میکروبیوم طبیعی بدن هستند.»
اما اگر این مخمرها به دلیل ضعیف بودن سیستم ایمنی بدن یا آسیب به یکی از اندام‌ها، به دلیل جراحی یا هر نوع تروما، وارد جریان خون فرد شوند، «می‌توانند در بدن فرد وضعیتی مشابه با آنچه باکتری‌ها انجام می‌دهند، ایجاد کنند که میتواند به سپسیس (مسمومیت خونی) منجر شود که بیماری بسیار شدید محسوب میشود.»
طوفانی تمام‌عیار
امروزه افراد بیشتری عمر طولانیتری دارند و این میتواند در ایجاد زمینهای مساعد برای عفونتهای قارچی نقش داشته باشد
بسیاری از این قارچها همیشه در اطراف ما وجود دارند. سوال این است که چرا حالا برای ما مشکل‌آفرین شده‌اند؟
ریتا اولادل، استاد میکروبیولوژی بالینی در دانشگاه لاگوس در نیجریه است. او می‌گوید باید بیشتر از قبل نگران بیماری‌ها قارچی باشیم، خصوصاً بعد از همه‌گیری کووید -۱۹.
او می‌گوید با افزایش دما، با عوامل بیماری‌زای جدیدی مواجه خواهیم شد.
پیشرفت‌های پزشکی و بهبودی که درنتیجه آن در کیفیت و امید به زندگی ما ایجاد شده است، موجب شده ما عمر طولانیتری داشته باشیم اما ، سیستم ایمنی ما در این سال‌های طولانی دچار ضعف و مشکلات میشود.
او توضیح می‌دهد: «ما اکنون جراحی‌های پیوند عضو بیشتری انجام می‌دهیم، تعداد بیمارانی که مبتلا به سرطان هستند بیشتر است و این افراد تحت شیمی‌درمانی قرار می‌گیرند. هر کاری که سیستم ایمنی افراد را ضعیف‌تر کند، بیماران را بیشتر در معرض خطر عفونتهای قارچی قرار می‌دهد.» او همچنین اضافه می‌کند وقتی افراد بیماران از داروهای استروئیدی برای مدت طولانی‌تر برای درمان بیماری‌های مزمن خود استفاده میکنند، بیشتر در معرض خطر عفونتهای قارچی قرار می‌گیرند.
او همچنین به تفاوت فاحشی که بین شمال و جنوب جهانی در مورد توان تشخیص و مدیریت بیمارانی که در مستعد آلودگی‌های قارچی هستند وجود دارد اشاره می‌کند. این شامل دسترسی به امکانات تشخیص و همین‌طور فراهم بودن و دسترسی به داروهای ضد قارچ میشود.
او اضافه می‌کند عفونتهای قارچی در آب‌وهوای گرم‌تر، به‌ویژه در مناطقی که افراد بیشتری مبتلابه ویروس اچ‌آی‌وی/ ایدز هستند و سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند، شیوع بیشتری دارند.
او می‌گوید: با اینکه مشکلات ناشی از این بیماری‌ها در جنوب جهانی بیشتر حس میشود، این خود دلیلی برای افزایش مهاجرت میشود زیرا افراد به دنبال مراقبت‌های پزشکی بهتر به کشورهای دیگر می‌روند.»
چگونه تغییرات اقلیمی بر قارچها تأثیر می‌گذارد؟
مردم سعی میکنند در یکی از گرمترین روزهای شهر نیویورک در سال ۲۰۲۵ خنک بمانند
آرتورو کاسادوال استاد میکروبیولوژی مولکولی و ایمونولوژی در دانشگاه بهداشت عمومی در دانشکده بلومزبرگ دانشگاه جان هاپکینز در ایالات‌متحده آمریکا است.
او می‌گوید درحالی که جهان گرم‌تر میشود، بیماری‌های قارچی به مناطقی از جهان گسترش پیدا خواهد کرد که قبلاً در آن دیده نشده بوده‌اند.
«ما می‌دانیم زندگی یعنی تطابق‌پذیری. زندگی ادامه پیدا می‌کند. اما نگرانی در این است که با گرم‌تر شدن دما، بسیاری از قارچها که در محیط هستند و قابلیت بیماری‌زایی دارند- مثلاً قارچ‌هایی که در گیاهان و یا در حشرات هستند و در دمای نرمال اتاق زندگی میکنند- بتوانند با دمای گرم‌تر تطابق پیدا کنند. اگر چنین شود، شاهد بیماری‌های قارچی جدیدی خواهیم بود که عالم پزشکی شناختی درباره آن‌ها ندارد.»
از طرف دیگر «رطوبت هم عامل مهمی برای قارچها است. قارچها نیاز به مقدار زیادی آب دارند و در محیط با رطوبت بالا به‌خوبی رشد میکنند.»
آقای کاسودال می‌گوید محیط خشک هم میتواند گسترش قارچها مؤثر باشد.
او چنین توضیح می‌دهد: «به‌عنوان‌مثال، در ایالات‌متحده آمریکا نوعی قارچ داریم به نام کوکسیدیوئیدس ایمیتیس که در جنوب غربی کشور و در بیابان‌ها پیدا میشود. اما هم‌زمان با گسترش پیدا کردن بیابان‌ها در کشور، انواع این نوع قارچ هم متنوع شده است. فکر می‌کنم رطوبت قرار است یکی از عوامل موثر باشد. می‌دانیم رطوبت خود متأثر از دمای هوا است و هردوی این عوامل تحت تأثیر تغییرات اقلیمی قرار خواهند گرفت.»
تیم همکاران پروفسور کاسادوال در حال انجام مطالعه در بالتیمور، شهری که دانشگاه جان هاپکینز در آن قرار دارد، هستند. آن‌ها در حال مطالعه مناطق مختلف شهر هستند تا بتوانند مدلی از اینکه بیماری قارچی چطور در طول زمان دچار تغییر خواهند شد، پیدا کنند.
آن‌ها به این نتیجه رسیدند که قارچ‌های موجود در شهر شروع به تطابق پیدا کردن با تغییرات هوا کرده‌اند. این روندی است که احتمالاً در سراسر جهان هم اتفاق خواهد افتاد.
«ما می‌خواهیم بفهمیم چطور این اتفاق خواهد افتاد. همین حالا هم، محله خنک‌تر محله‌ای است که درختان بیشتر، علف و سبزه بیشتر دارد و محله‌های گرم‌تر، محله‌هایی هستند که درختان کمتری دارند و در آن‌ها بتون زیادی به‌کاررفته است. اختلاف دمای این محله‌های میتواند به ۴ تا ۵ درجه سانتی‌گراد برسد.»
بدن‌های ما خنک‌تر می‌شوند
هم‌زمان با تغییرات حرارت زمین، تغییر حرارت دیگری هم در حال رخ دادن است و این تغییر حرارت بدن ما است. تا پیش‌ازاین بدن ما برای رشد قارچ‌های زیادی گرم بود. اما در چند دهه گذشته، بدن ما در حال خنک‌تر شدن بوده است.
پرفسور کاسادوال می‌گوید: «ما به دلیل سیستم ایمنی پیچیده‌ای که داریم، به‌خوبی در برابر قارچها محافظت می‌شویم.»
او ادامه می‌دهد: «ما ستون فقرات داریم. همه حیواناتی که ستون فقرات دارند، سیستم ایمنی پیچیده‌ای دارند اما بدن ما اضافه بر این، دمای بالاتری دارد. دمای پایه بدن ما ۳۷ درجه سانتی‌گراد است. این دما آن‌قدر بالا است که میتواند بیشتر انواع قارچ را از ما دورنگه دارد.»
«به همین دلیل است اغلب افراد وقتی مبتلا به قارچ می‌شوند، معمولاً در دچار قارچ پوستی یا قارچ ناخن می‌شوند. دلیلش این است که این قسمت‌های بدن سرد هستند.»
اما پرفسور کاسادوال می‌گوید دمای بدن ما به‌طور متوسط نسبت به صدسال پیش، یک درجه پایین‌تر آمده است و همین مسئله میتواند احتمال آلوده شدن به قارچها را تغییر دهد.
«داروهای مدرن توانسته‌اند بسیاری از بیماری‌های عفونی را درمان کنند و ازآنجا که ما نسبت به گذشته در محیط‌های تمیزتری زندگی می‌کنیم، میزان التهاب موجود در بدنمان پایین‌تر آمده و به دنبال آن دمای بدنمان هم کمتر شده است.»
درمجموع، دمای بدن ما به‌طور متوسط کمتر از یک قرن قبل شده چون کمتر دچار انواع عفونت‌هایی می‌شویم که سیستم ایمنی بدن ما را به کار می‌اندازند. هم‌زمان، کره زمین خود در حال گرم‌تر شدن است.
چطور می‌توانیم مقابله کنیم؟
استفاده گسترده از درمانهای ضد قارچی در کشاورزی به عنوان نیروی محرکه بخش عمدهای از مقاومت بالینی قارچها در نظر گرفته میشود
با این شرایط ما چطور می‌توانیم از خود در برابر این تغییرات محافظت کنیم؟
گروهی از داروها که معمولاً برای درمان ابتلا به قارچ استفاده می‌شوند آزول نام دارند. این خانواده از داروها مانع فعالیت‌های سلولی و رشد قارچها می‌شوند. آزول ها برای درمان انواع عفونتهای قارچی به کار می‌روند و در ضمن در کشاورزی برای محافظت از محصولات هم به کار می‌روند. مشکل این است که به دلیل آنکه که زیاد از آن‌ها استفاده می‌کنیم، قارچها به آن‌ها عادت کرده و سازگار شده‌اند.
مایکل بروملی، استاد بیماری‌های قارچی در دانشگاه منچستر می‌گوید: «ما شاهد شکل گرفتن مقاومت سریعی در برابر این مواد هستیم. دلیل اینکه آن‌ها در حال مقاوم شدن هستند وجود قارچ‌کش‌ها به مقدار زیاد در محیط است. درواقع این استفاده زیاد از مواد قارچ‌کش برای محافظت از محصولات کشاورزی و جلوگیری از آلودگی گیاهان به قارچ‌های بیماری‌زا ، این مقاومت را ایجاد کرده است.»
استفاده گسترده از ترکیبات آزول یکی از دلایل اصلی برای مقاومت بالینی قارچها دانسته میشود.
پروفسور براملی می‌گوید ۱۰۰۰۰ تن از مواد قارچ‌کش حاوی آزول سالانه روی محصولات کشاورزی اروپا اسپری میشود. قارچ آسپرژیلوسیس در خاک و کود زندگی می‌کند.
به دلیل اسپری کردن مقادیر زیاد قارچ‌کش‌ها، این ارگانیسم‌ها توانایی مقاومت در برابر آن‌ها را به دست آورده‌اند. در بیمارستان‌ها برای درمان عفونتهای قارچی هم همین نوع از داروهای آزول به کار می‌روند. قارچها حالا به این داروها هم مقاوم شده‌اند.
راه‌حل چیست؟
پروفسور براملی می‌گوید بعضی از مردم خواستار ممنوع کردن استفاده از قارچ‌کش های آزول روی محصولات کشاورزی هستند اما در این صورت، میزان محصولات کشاورزی و در ادامه آن تولید مواد خوراکی کاهش خواهد یافت.
پروفسور براملی به دنبال راه‌های درمان جایگزین است و می‌گوید توانسته موفقیت‌هایی به دست بیاورد و به ترکیباتی برسد که می‌توانند دی‌ان‌ای سلول قارچها را هدف قرار داده و درنهایت آن‌ها را از بین ببرد.
روش دیگر هم وجود دارد: فوسمانوجپیکس ماده ضد قارچ جدید و بسیار موثری است که میتواند بر مخمرها و کپک‌ها هم موثر باشد.
این ماده به روش متفاوتی عمل می‌کند و با ایجاد اختلال در عملکرد قلاب‌هایی که سلول‌های قارچ برای جابه‌جا کردن پروتئین‌هایی که برای ادامه حیات به آن نیاز دارد، آن‌ها را از بین می‌برد.
پروفسور براملی می‌گوید این داروها در چند سال آینده در دسترس خواهند بود.
دلیل دیگری برای امیدواری وجود دارد: آسپرژیلوسیس، یکی از کشنده‌ترین قارچ‌هایی که در بدن ما رشد می‌کند و سالانه باعث مرگ حدوداً صد هزار نفر میشود، یک نقطه‌ضعف دارد.
پرفسور براملی می‌گوید: «بیماری‌هایی که از قارچ آسپرژیلوسیس ایجاد می‌شوند، از بیمار به بیمار منتقل نمی‌شوند. به نظر می‌رسد انتقال از طریق محیط اتفاق می‌افتد.»
«این یعنی اگر ما بتوانیم مانع از ایجاد مقاومت محیطی به قارچ شویم، می‌توانیم امید داشته باشیم که بعضی از این داروها که در حال تحقیق و کار روی آن‌ها هستیم، می‌توانند تا مدت‌ها برای ما مفید باشند.»
افزایش جمعیت جهان به این معنی است که ما ناچار بودیم از قارچ‌کش‌ها برای محافظت از محصولات کشاورزی استفاده کنیم و این استفاده گسترده به قارچها کمک کرده یاد بگیرند چطور از تأثیر این مواد فرار کنند. ما به درمانهای جدیدی نیاز داریم و تا امروز می‌توان چند نمونه از آن‌ها در افق دید.
سوال فعلی این است که آیا می‌توانیم با سرعت کافی به آن‌ها دست پیدا کنیم؟
source