آغاز روند جهانی طرد آکادمیک رژیم اشغالگر

استادیار حقوق بین‌الملل و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی استان کرمانشاه (فرید آزادبخت) در یادداشتی با مضمون «قطع همکاری دانشگاه فلورانس با مؤسسات علمی رژیم صهیونیستی و روند جهانی طرد آکادمیک رژیم اشغالگر» برای خبرگزاری آنا نوشت: در روزگار ما که مرز میان دانش و مسئولیت اخلاقی باریک‌تر از هر زمان دیگر شده، دانشگاه‌ها نه‌فقط جایگاه تولید علم که عرصه‌ای برای تجلّی وجدان بیدار بشریت‌اند. از همین روست که اقدام اخیر دانشگاه فلورانس در ایتالیا، مبنی بر قطع همکاری‌های علمی، پژوهشی و آکادمیک با نهاد‌ها و مؤسسات دانشگاهی وابسته به رژیم صهیونیستی، پژواکی ژرف در میان قاطبه نخبگان عدالت‌طلب و آزادی‌خواه جهان یافته است.

خاستگاه تصمیم دانشگاه فلورانس

تصمیم دانشگاه فلورانس نه صرفاً واکنش عاطفی؛ بلکه برآمده از فرآیند تحلیلی، اخلاقی و حقوقی بوده که در متن آن، جنایات مکرر رژیم صهیونیستی علیه مردم بی‌دفاع فلسطین ــ به‌ویژه در باریکه غزه که به حق بزرگ‌ترین زندان روباز جهان خوانده شده ــ جایی برای مماشات و تعامل علمی باقی نگذاشته است.

این دانشگاه، در بیانیه‌ای رسمی، اعلام کرد که با توجه به «تداوم جنایات جنگی، نقض فاحش حقوق بشر و تجاوزات ساختاری رژیم صهیونی»، هرگونه همکاری با نهاد‌های آکادمیکی که در خدمت سیاست‌های آپارتایدی و اشغالگری رژیم قرار گرفته‌اند، تعلیق و در مواردی لغو می‌شود. این رویکرد در هماهنگی با اصل مسئولیت‌پذیری دانشگاه‌ها در قبال حقوق بشر و عدالت جهانی اتخاذ شده است.

زمینه‌های حقوقی و اخلاقی این تصمیم

اصل مسئولیت بین‌المللی اشخاص حقوقی و نهاد‌های دولتی و غیردولتی در قبال همکاری با رژیم‌های ناقض حقوق بین‌الملل به این صورت است که مطابق با ماده ۱۶ و ۴۱ پیش‌نویس مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها، هرگونه همکاری با دولت‌هایی که مرتکب جنایت بین‌المللی می‌شوند، چنانچه موجب تسهیل در ارتکاب آن جنایات گردد، خود می‌تواند موجبات مسئولیت بین‌المللی همدستان را فراهم آورد.

در حوزه دانشگاهی نیز مشارکت مؤسسات علمی رژیم صهیونی در توسعه فناوری‌های نظامی و اشراف اطلاعاتی علیه فلسطینیان مستند به اسناد متعدد است؛ از جمله همکاری دانشگاه تخنیون در سامانه‌های شناسایی چهره در کرانه باختری و پروژه‌های مرتبط با ارتش رژیم صهیونیستی.

 اصل عدم به رسمیت شناختن وضعیت‌های غیرمشروع (Non-recognition) یکی از اصول بنیادین حقوق بین‌الملل است که هیچ‌یک از بازیگران بین‌المللی نباید وضعیت‌های به‌وجود آمده از طریق نقض قواعد آمره (jus cogens) را به رسمیت بشناسند یا در استمرار آن کمک کنند. از آنجا که اشغالگری رژیم صهیونیستی و شهرک‌سازی‌ها، نقض قواعد آمره شناخته شده‌اند، هرگونه تعامل رسمی، علمی یا فناورانه با آن از منظر حقوق بین‌الملل قابل انتقاد است.

تبعیت از جنبش جهانی تحریم، عدم سرمایه‌گذاری و اعمال فشار (BDS) که ریشه در جامعه مدنی فلسطین دارد، از سال ۲۰۰۵ تاکنون موفق شده ده‌ها نهاد دانشگاهی، اتحادیه کارگری، فرهنگی و کلیسا را در اروپا و آمریکا به تحریم یا قطع همکاری با مؤسسات رژیم صهیونیستی وادارد. دانشگاه‌هایی مانند SOAS لندن، دانشگاه اسلو، دانشگاه بارسلونا، دانشگاه کیپ‌تاون، و اکنون دانشگاه فلورانس، نمونه‌هایی از نهاد‌هایی هستند که به این موج پیوسته‌اند.

دلایل مشروعیت علمی و اخلاقی تحریم دانشگاه‌های رژیم صهیونی

بسیاری از دانشگاه‌های رژیم صهیونیستی دارای روابط رسمی و نهادی با ارتش این رژیم، مؤسسات اطلاعاتی و پروژه‌های نظامی‌اند. به عنوان نمونه، دانشگاه حیفا میزبان برنامه‌هایی برای تربیت افسران ارشد ارتش است. چنین وابستگی‌هایی، مرز میان علم و سرکوب را درهم می‌شکند.

دانشجویان فلسطینی در مناطق اشغالی به دلیل نظام تبعیض‌آمیز از دسترسی برابر به آموزش عالی محروم‌اند. نهاد‌های علمی رژیم صهیونی نیز در این روند مشارکت فعال دارند؛ از جمله با عدم پذیرش دانشجویان غزه و یا تبعیض در اعطای بورسیه‌ها.

نهاد دانشگاهی نمی‌تواند خنثی بماند، آنگاه که علم در خدمت ظلم قرار گرفته است. دانشگاه‌ها باید نه صرفاً در پی تولید دانش، بلکه در پی گسترش انسانیت، آزادی و عدالت باشند.

سخن پایانی

آنچه امروز در دانشگاه فلورانس رخ داده، صرفاً یک قطعنامه اداری نیست؛ بلکه پژواکی بوده از ضمیر آگاه دانشگاهیان جهان. گامی است کوچک؛ اما مؤثر در مسیر ایستادگی در برابر اشغال، آپارتاید و سیاست‌های تجاوزگرانه‌ای که انسان و انسانیت را در سطوح مختلف سرکوب می‌کنند.

اکنون که بیداری دانشگاهیان، مرز‌های صوری میان علم و سیاست را پشت سر نهاده، می‌توان امید داشت که این حرکت جهانی، همانند جویباری پاک به رودخانه‌ای خروشان بدل شود که زرادخانه سکوت را با خود ببرد و صدای مظلومان، به‌ویژه در غزه را به رساترین وجه به گوش جهانیان برساند.