یادداشت اختصاصی آنا
با وجود روابط سطح بالای سطح سیاسی میان ایران و ارمنستان، اما دو کشور سهم اندکی از تجارت یکدیگر دارند. در این میان ورود ایران به سرمایه‌گذاری در مس ارمنستان می‌تواند نقطه عطفی در توسعه روابط اقتصادی و چسبندگی سیاسی- امنیتی دو طرف در شرایط بحرانی قفقاز باشد.
به گزارش گروه اقتصاد خبرگزاری آنا، فرشید محمدی مجد-کارشناس مسائل بین‌الملل؛ دو کشور ایران و ارمنستان دارای پیوند عمیق تاریخی- فرهنگی هستند. به‌همین دلیل زمانی که در ۱۹۹۱ ارمنستان از اتحاد جماهیر شوروی استقلال یافت، ایران از نخستین کشور‌هایی بود که استقلال آن را به‌رسمیت شناخت. همچنین روابط ایران و ارمنستان در طول تاریخ همواره در فضایی آرام و به‌دور از تنش شکل گرفته و هیچ خاطره‌ای تلخی در ذهن دو طرف از این مناسبات به جا نمانده است.
در مناقشات قره‌باغ، ایران همواره در راستای پایان دادن به خصومت‌ها و تثبیت صلح منطقه‌ای تلاش کرده است. همچنین، در طول ۳۴ سال گذشته، مرز‌های شرقی و غربی ارمنستان با جمهوری آذربایجان و ترکیه مسدود بوده و مرز شمالی این کشور نیز به‌دلیل جنگ داخلی و تهاجم روسیه فاقد ثبات لازم بوده است. در چنین شرایطی، ایران به‌عنوان تنها مسیر پایدار ارتباطی ارمنستان با جهان، نقشی کلیدی در کاستن از انزوای جغرافیایی این کشور ایفا کرده است. با وجود روابط حسنه در حوزه‌های سیاسی و ژئوپلتیک، روابط اقتصادی میان دو کشور در مقایسه با سایر زمینه‌ها کمرنگ‌تر و محدودتر است.
در واقع، با توجه به زمینه‌ای که ترسیم شد، انتظار می‌رود ایران و ارمنستان مهم‌ترین شرکای تجاری یکدیگر باشند. با این‌حال، بررسی آمار تجارت دوجانبه در دهه گذشته نشان می‌دهد که با وجود رشد مبادلات، سهم هر یک از طرفین در بازار طرف دیگر همچنان ناچیز است. بر اساس آمار‌های موجود، ایران در سال ۲۰۲۴ با صادرات ۶۲۹ میلیون دلاری و واردات ۱۰۸ میلیون دلاری از ارمنستان، در جایگاه ششمین شریک تجاری این کشور قرار داشته است. نمودار زیر روند تجارت دو کشور را در بازه زمانی ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۴ نمایش می‌دهد.
این درحالی است که مقام معظم رهبری بار‌ها به تعمیق روابط با ارمنستان تاکید کرده‌اند. ایشان در دیدار خود در خرداد ۱۴۰۳ با نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان فرمودند: «تأکید اینجانب مبنی بر گسترش همکاری‌ها ناظر بر راهبردی بودن روابط است، اما مهم این است که روابط ایران و ارمنستان مخالفینی دارد که بر همین اساس باید مسائل مربوط به دو کشور با دقت و مراقبت انجام شود».
نکته قابل تأمل آن است که، علاوه بر پایین بودن حجم تجارت میان ایران و ارمنستان نسبت به ظرفیت‌های موجود، این تجارت به‌شدت نامتوازن است. عدم توازن تجارت موجب کاهش انگیزه ارمنستان برای تجارت با ایران و حرکت کشور به سمت کشور‌های دیگر با انکان برقراری توزان تجاری. در این شرایط ایران برای از دست ندادن فرصت‌های اقتصادی و حتی سیاسی خود در ارمنستان باید به‌سرعت اقداماتی را جهت توسعه روابط اقتصادی متوازن این کشور انجام دهد. برای تحقق این امر لازم است مهم‌ترین زمینه‌های توسعه روابط با ارمنستان را شناسایی کرد.
بررسی صادرات ارمنستان در سال‌های مختلف نشان می‌دهد «مس» همواره جزو مهم‌ترین صادرات این کشور بوده است. از طرفی ایران از پتانسیل بالایی در زمینه فرآوری مس برخوردار است و سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای در این بخش صورت گرفته که در آینده‌ای نزدیک، بر ظرفیت‌های آن افزوده خواهد شد.
با توجه به سیاست‌های فعال دولت ارمنستان در تسهیل جذب سرمایه‌گذاری خارجی، این فرصت برای ایران فراهم است تا با سرمایه‌گذاری در معادن مس این کشور، همزمان از ظرفیت‌های معدنی ارمنستان بهره‌برداری نموده و مواد خام را برای صنایع تکمیلی داخلی تأمین کند. این همکاری راهبردی می‌تواند به عاملی کلیدی در تحکیم روابط دوجانبه، هم در سطح سیاسی و هم در بُعد اقتصادی، تبدیل گردد؛ به ویژه در شرایط کنونی منطقه قفقاز که شاهد رقابت شدید قدرت‌های بزرگ بر سر نفوذ و کسب منافع است.
source