شهید طهرانچی، مدیری که بر قلب‌ها حکومت می‌کرد

به گزارش آنا، شهید دکتر محمدمهدی طهرانچی، تنها یک مدیر نبود؛ او معمار آینده‌نگر آموزش عالی بود که با تلفیق علم، ایمان، اخلاق و تجربه، افق‌های تازه‌ای پیش روی دانشگاه آزاد اسلامی گشود. او نه فقط بر سیاست‌گذاری کلان دانشگاه اشراف کامل داشت، بلکه با دقت، جسارت و خلاقیت، ساختار‌های کهنه را بازآفرینی کرد و روحی تازه در کالبد نظام علمی کشور دمید.

شیوه مدیریت دکتر طهرانچی تنها مبتنی بر نظم اداری نبود؛ بلکه بر پایه ارتباط انسانی، تفکر راهبردی و مسئولیت‌پذیری فرهنگی بنا شده بود. اکنون که در فراق این چهره برجسته به سر می‌بریم، بازخوانی خاطرات و منش مدیریتی‌اش ضرورتی دوچندان یافته است.

در این گفت‌و‌گو، محمدصادق ضیایی، نایب رئیس هیات‌های ممیزه دانشگاه آزاد اسلامی و از نزدیک‌ترین همراهان او، با نگاهی صمیمی و در عین حال تحلیلی، پرده از زوایای کمتر گفته‌شده شخصیت و کارنامه این شهید بزرگوار برمی‌دارد.

دکتر طهرانچی در نگاه شما چه ویژگی‌های شخصیتی و مدیریتی برجسته‌ای داشت که او را از دیگر مدیران متمایز می‌کرد؟

اینجانب با بیش از ۴۵ سال سابقه فعالیت در نظام اداری کشور و تجربه همکاری با مدیران و رؤسای متعددی در سطوح مختلف، به صراحت و با نهایت احترام عرض می‌کنم که شهید طهرانچی، یکی از ممتازترین و برجسته‌ترین مدیرانی بوده‌اند که در طول دوران خدمتم افتخار همکاری با ایشان را داشته‌ام.

در مدت همکاری نزدیک با ایشان، به ویژه در حوزه جذب و امور هیئت ممیزه دانشگاه آزاد اسلامی، شاهد اشراف عمیق، تخصص کم‌نظیر و نگاه خلاقانه و نوآورانه ایشان بوده‌ام. ایشان نه‌تنها همواره پیشنهاد‌هایی دقیق، کاربردی و نو ارائه می‌داد، بلکه با روحیه‌ای متواضعانه، به صحبت‌ها و دیدگاه‌های همکاران گوش می‌دادند و زمینه تعامل مؤثر را فراهم می‌کرد.

برای نمونه، همواره در جلساتی که با حضور ایشان و معاونان محترم برگزار می‌شد، ملاحظه می‌کردم که دکتر طهرانچی در هر حوزه‌ای، اعم از آموزش، فرهنگ یا مالی، با تسلط و بینش بالا وارد بحث می‌شود و به نحوی راه‌گشا اظهار نظر می‌کند که نشان از شناخت دقیق و تسلط جامع ایشان بر امور دارد. این موضوع به هیچ‌وجه کاستن از شأن معاونان محترم نیست، بلکه بیانگر آن است که ایشان به‌عنوان مدیر ارشد، دیدی فراتر و آگاهی کامل‌تری نسبت به تمامی ابعاد دانشگاه داشته است.

در هر جلسه، هرگاه فردی حرفی جدید یا نظری در حوزه‌ای تخصصی مطرح می‌کرد، شهید طهرانچی فوراً دستور می‌داد که منبع علمی آن ارائه شود و ایشان با دقت علمی بالا، موضوع را بررسی می‌کرد. مطمئن بودیم که در جلسه بعد یا حتی همان جلسه، ایشان حرفی برای گفتن داشت که نشان از تسلط کامل و دانش روزشان بود.

در مدت پنج تا شش سالی که توفیق همکاری مستقیم با ایشان را در دو مرکز «امور هیئت‌های ممیزه» و «جذب و امور هیئت علمی» داشتم، همواره توصیه‌ها، پیشنهاد‌ها و هدایت‌های ایشان را با دقت یادداشت می‌کردم، چرا که هر جلسه با ایشان برایم کلاس درسی بود پربار و آموختنی.

اینجانب با ۳۶ سال سابقه فعالیت در دانشگاه، شهادت می‌دهم که دکتر طهرانچی از جمله مدیران طراز اول در نظام آموزش عالی کشور بوده است که نه‌تنها در عرصه مدیریت، بلکه در کمالات رفتاری و علمی نیز الگوی شایسته‌ای برای نسل مدیران آینده محسوب می‌شوند. یاد و خاطره ایشان، همواره در ذهن و دل ما باقی خواهد ماند.

در طول جلساتی که حضور داشتم، به ویژه در این پنج تا شش سال کارکرد مستقیم با ایشان، شاهد توکل و اهمیتی که ایشان به علم و دانش می‌دادند، همچنین تلفیق مبانی ارزشی قرآن با علوم تخصصی بودم. در تمامی ارائه‌های علمی و پاورپوینت‌هایی که در حوزه‌های مختلف بررسی می‌شد، ایشان با دقت و نگاه عمیق، هر موضوع را با آیات صریح قرآن تطبیق می‌دادند. این تلفیق مبانی علمی و ارزشی، یکی از نقاط بارز و برجسته شخصیت علمی و مدیریتی ایشان محسوب می‌گردد.

ایشان با توکلی راسخ و ایمانی قوی، در مسیر اهداف علمی و مسئولیت‌های خود گام برمی‌داشتند و همواره ابراز داشتند که: «تو پای به ره در نه و از هیچ مپرس، خود راه بگویدت که، چون باید رفت.» این نگرش، نشان‌دهنده شخصیتی متوکل، ولایتمدار و ارزش‌مدار بود که در کنار توکل و ایمان، به‌خوبی توانسته بودند مبانی علمی روز را با ارزش‌های الهی تلفیق کند.

از دیگر ویژگی‌های برجسته ایشان، نگاه نوآورانه و مبتکرانه در مدیریت بود. به‌طور ملموس در شورا‌های استانی، ایشان نسبت به رؤسای استان‌ها نگاهی عمیق‌تر و نوآورانه‌تر داشتند و به شناسایی و استخراج پتانسیل‌های استان‌ها می‌پرداختند. در هیئت رئیسه نیز، در قبال حوزه‌های تخصصی معاونین و مراکز، همواره پیشنهاداتی نوآورانه و مبتکرانه ارائه می‌دادند.

این تلفیق منحصر‌به‌فرد از توکل، ارزش‌مداری، علم و نوآوری، ایشان را به جایگاهی والا در عرصه مدیریت دانشگاهی رساند. ایشان عاشق رسالت علمی و مدیریتی خود بودند و همواره می‌گفت: «بی‌هنری است بدون شهادت بودن» و در نهایت، خداوند متعال، آنچه را که ایشان می‌خواستند، به آنها عطا کرد.

آیا خاطره‌ای به یاد دارید که ویژگی‌های شخصیتی و مدیریتی شهید طهرانچی را به خوبی نشان دهد؟

من با محافظان ایشان صحبت می‌کردم؛ تعریف می‌کردند که وقتی با شهید طهرانچی برای بازدید می‌رفتیم، مکان‌هایی را پیش‌بینی می‌کردیم که تحت حفاظت باشد. محافظان می‌گفتند شهید طهرانچی وقتی به یک کلاس درس می‌رسید، وارد کلاس می‌شد حدود یک ربع نحوه تدریس استاد را با دقت نگاه می‌کرد، سپس نکات و فرمایشات خود را به استاد منتقل می‌کرد و از کلاس خارج می‌شد. محافظان می‌گفتند بار‌ها در ساختمان‌هایی که حفاظت‌شده بودند دکتر طهرانچی را همراهی کنند، اما گاهی دکتر را گم می‌کردند؛ چون ایشان بی‌هیچ ترسی وارد فضا‌های مختلف می‌شد. این رفتار نشان‌دهنده عشق ایشان به کارشان و علاقه عمیقشان به شهادت و وقف کامل به هدف بود. شعار شهید طهرانچی که در تمام پوستر‌ها و بنر‌های مرتبط با ایشان دیده می‌شد، «تا پای جان برای ایران» بود و واقعاً ایشان به این شعار پایبند بودند.

خاطره دیگر مربوط به زمانی است که سرپرستی مرکز حوزه ریاست و روابط عمومی دانشگاه آزاد را برعهده داشتم  افتخار داشتم که با عزیزانی مثل آقای رهبر و دکتر طهرانچی همکاری کنم و آقای رهبر واقعاً جزو مدیران تراز اول، آگاه به حوزه اجرا، بسیار قوی و متواضع بودند.

آن زمان دکتر طهرانچی رئیس استان تهران بودند. به گفته خود آقای رهبر، از آن زمان رسم شد که رئیس استان تهران به جلسات هیئت رئیسه دعوت شود. این اتفاق به دلیل توانمندی‌های برجسته دکتر طهرانچی بود؛ چون آقای رهبر که خود مدیری توانمند، متقی، ولایتمدار و عالم هستند، اعتقاد داشتند حضور دکتر طهرانچی در هیئت رئیسه ضروری است.

در دوره‌ای که آقای رهبر رئیس دانشگاه بودند، دکتر طهرانچی در تمام جلسات هیئت رئیسه کنار ایشان حضور داشتند و در همه شورا‌های دانشگاه همراهشان بودند. جالب است که گاهی سوالات استان‌ها را آقای رهبر به من می‌دادند و می‌گفتند: «بدهید آقای دکتر طهرانچی پاسخ دهند»، چون مطمئن بودند پاسخ‌های دقیق‌تری ارائه خواهند داد این نشان‌دهنده بزرگواری، علم، و اخلاص هر دو عزیز است که در اجرا و ولایتمداری وقف کشور شده بودند.

خاطره‌ای دیگری که از شهید دارم و بار‌ها برای خودم اتفاق افتاده این است که ایشان اصلاً دلش نمی‌خواست هیچ‌کس از ایشان ناراحت شود. اگر در چارچوب وظایف مدیریتی، تند و جدی برخورد می‌کردند، حتماً یک ساعت یا روز بعد با آن فرد تماس می‌گرفتند و موضوع را به‌گونه‌ای حل می‌کردند.

برای خود من بار‌ها پیش آمده که ایشان در جلسه تند می‌شدند یا به شکل جدی سوال می‌کردند، اما بعد از آن ارتباط برقرار می‌کردند و آن فضای تند را آرام می‌کردند. ایشان بسیار رحیم و رقیق‌القلب بودند و به گونه‌ای رفتار می‌کردند که هیچ‌کس از برخوردشان دلخور نمی‌شد.

در واقع، دکتر طهرانچی در عین قدرت مدیریتی، اخلاق را بسیار رعایت می‌کرد و این ویژگی برجسته‌ای از شخصیت ایشان بود.

در طول دوران خدمت شهید طهرانچی، چه اقدامات مثبتی در دانشگاه آزاد انجام شد؟ آیا می‌توانید مثال‌هایی از این اقدامات مثبت بزنید؟

طی سال‌های اخیر، دانشگاه آزاد اسلامی که زمانی با روند نزولی تعداد دانشجو مواجه بود، با تدابیر و مدیریت شهید طهرانچی به روندی صعودی و چشمگیر دست یافته است. در حال حاضر این دانشگاه بیش از یک میلیون و چهارصد و پنجاه هزار دانشجو در سراسر کشور دارد که نشان‌دهنده استقبال گسترده خانواده‌ها و دانشجویان، به ویژه در شهرستان‌ها است.

از جمله دستاورد‌های مهم مدیریت شهید دکتر طهرانچی می‌توان به اجرای طرح‌های مهارت‌آموزی و جذب دانشجویان در سال‌های اول تحصیل اشاره کرد که زمینه‌ساز ارتقای کیفیت آموزشی و مهارتی دانشجویان شده است. همچنین با توسعه برنامه‌های پژوهشی برون‌سازمانی و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، دانشگاه آزاد توانسته است وابستگی خود به درآمد‌های شهریه‌ای را کاهش دهد؛ به گونه‌ای که در حال حاضر کمتر از ۶۵ درصد بودجه دانشگاه از شهریه تأمین می‌شود.

افزایش حقوق اعضای هیئت علمی و کارمندان دانشگاه آزاد نیز یکی دیگر از مهم‌ترین دستاورد‌های این دوره است. بر اساس گزارش‌ها، فاصله حقوق اعضای هیئت علمی این دانشگاه با دانشگاه‌های دولتی به حداقل رسیده و در برخی موارد برابر شده است.

شهید دکتر طهرانچی با حضور مستمر و نظارت دقیق بر اجرای طرح‌ها و همچنین راهبری جلسات شورا‌های استانی، توانست با تسلط بر داده‌ها و ظرفیت‌های هر استان، دانشگاه آزاد را به جایگاه برجسته‌ای در نظام آموزش عالی کشور و رتبه‌بندی‌های بین‌المللی برساند.

همچنین در دوران بحران کرونا، ایشان با به‌روزرسانی سامانه آموزشیار و راه‌اندازی جلسات مجازی، از هدر رفتن زمان و فرصت‌های آموزشی دانشجویان جلوگیری کرد که این اقدام قابل ستایش است.

بی‌شک، تلاش‌های بی‌وقفه و مدیریت هوشمندانه شهید دکتر طهرانچی موجب رشد و ارتقای دانشگاه آزاد اسلامی شده است و یاد و نام ایشان در تاریخ آموزش عالی کشور ماندگار خواهد بود خداوند شهید طهرانچی را رحمت کند، بی‌شک ایشان در بهترین جایگاه‌های وعده داده شده از سوی خداوند قرار دارد.

بعد از شهادت دکتر طهرانچی چه تلاش‌هایی صورت گرفت تا راه و مسیری که ایشان بنا نهاده بود ادامه یابد و متوقف نشود؟

سرپرست محترم دانشگاه آزاد اسلامی، آقای رنجبر در گزارشی به مناسبت چهل‌وسومین سالگرد تأسیس این دانشگاه، بر رشد جایگاه علمی و ارتقای مرجعیت دانشگاه تأکید کرد. وی بیان کرد که جایگاه علمی دانشگاه در مرجعیت علمی کشور رشد چشمگیری داشته است. آقای رنجبر از نزدیک‌ترین افراد به شهید دکتر طهرانچی بوده و با دستور آقای دکتر ولایتی، به‌عنوان سرپرست دانشگاه منصوب شدند تا مسیر و راهبرد‌های ترسیم‌شده توسط شهید طهرانچی ادامه یابد.

در حال حاضر نیز آقای رنجبر با جدیت کامل جلسات مربوط به بودجه، جلسات هیئت‌رئیسه و سایر امور راهبردی دانشگاه را مدیریت می‌کنند. وی در جلسات هیئت‌رئیسه تأکید داشتند که ریل‌گذاری‌های انجام‌شده در زمان شهید دکتر طهرانچی باید حفظ شود و با توجه به شرایط روز، انعطاف‌های لازم نیز در اجرای آنها اعمال گردد؛ به‌گونه‌ای که هیچ‌یک از طرح‌ها و مبانی‌ای که دکتر طهرانچی بنیان نهاده بود، معطل و متوقف نماند.

از جمله اقدامات ارزشمند اخیر، پیشنهاد آقای رنجبر در خصوص ایجاد «جایزه علمی دکتر طهرانچی» در حوزه علم و پژوهش است؛ پیشنهادی که بسیار دقیق، آکادمیک و درخور شخصیت علمی و خدمات شهید طهرانچی است. این ابتکار می‌تواند گامی مؤثر در حفظ نام و یاد ایشان باشد؛ شخصیتی که هم در دوران حیات و هم پس از شهادت‌شان، شایسته بالاترین سطح تقدیر و تکریم بوده و هست.

به باور بنده، آقای رنجبر به واسطه بیش از ۳۵ سال همراهی و قرابت علمی و اجرایی با دکتر طهرانچی، بهترین فرد برای تداوم‌بخشی به مسیر، خاطرات، ابتکارات و اندیشه‌های آن شهید بزرگوار هستند. افزون بر این، آقای رنجبر از چهره‌های برجسته علمی کشور و در حوزه تخصصی خود، از صاحب‌نظران تراز اول در سطح بین‌المللی به شمار می‌روند.

ما پیرو دستور سرپرست دانشگاه دکتر رنجبر هستیم و امانت داریم. ایشان در جلسه اول شورای هیئت رئیسه بعد از شهادت دکتر طهرانچی فرمودند: «مسیر را ادامه دهید، دستورات آقای دکتر را زمینه‌سازی کنید و سند تحول و تعالی که خود آقای طهرانچی رونمایی کرد، برای ما ملاک است؛ لذا ما در همان مسیر گام برمی‌داریم و در همان مسیر حرکت می‌کنیم و خوشبختیم و خوشحالیم که اگر روشی را می‌خواهیم در واقع پیش ببریم، خدمت آقای رنجبر که می‌رسیم، با همان صلابت و با همان اقتدار و با همان اشراف راهنمایی می‌کند و کار را ادامه می‌دهیم.»

هرگاه قرابت و ارتباط بین آقای رنجبر و ایشان را می‌بینم، آرامش پیدا می‌کنم. وقتی مشاهده می‌کنم که آقای رنجبر چقدر دقیق و با دقت عمل می‌کنند و تلاش دارند طرح‌ها به خوبی پیش برود و زمین نماند، خیالم راحت می‌شود. وقتی فرمایشات آقای رنجبر را می‌شنوم، آرامش بیشتری می‌گیرم و اگر خداوند توفیق دهد، با تمام توان دستورات ایشان را اجرا خواهم کرد.

با توجه به همکاری نزدیک شما با شهید دکتر طهرانچی، لطفاً بگویید که برجسته‌ترین ویژگی‌های اخلاقی و رفتاری ایشان را چگونه تجربه کردید؟

یک خاطره ماندگار که در گوشی خود به یادگار دارم، درباره جابه‌جایی، انتقالات، جذب و مشکلات اعضای هیئت علمی است. شهید خطاب به من گفت «ضیایی جان پناه هیئت ما هستیم و تا جایی که می‌توانیم به آنها کمک می‌کنیم»، چقدر زیباست این عبارت؛ چنین جمله‌ای نشان از بزرگواری و شرافت انسانی دارد. من همیشه می‌گویم که باید شریف بود، چرا که روزی نیست که احساس نکنم ایشان در بین ما نیست و روزی نیست که وقتی به طبقه هشتم می‌روم، طنین صدای ایشان در گوشم نباشد.

آقای دکتر طهرانچی به مناسبت سال نو و عید به همه عزیزان لوح تقدیر اهدا می‌کردند؛ این لوح‌ها در دو سال پیاپی به نام خانم‌های مسئولین یا همسران ایشان امضا و تقدیم می‌شد که ما نیز آنها را به خانه برده و به همسران خود تقدیم کردیم. همسر من وقتی این لوح را دید، اشک ریخت و گفت که می‌خواهد به نوعی از آقای دکتر طهرانچی تشکر کند.

من پیام دادم و از ایشان خواستم یک دقیقه وقتشان را به ما اختصاص دهند. خود ایشان تماس گرفتند و پرسیدند چه کاری دارم. من گفتم: «این لوح که به همسرم داده‌اید، ایشان می‌خواهد از شما تشکر کند.» دکتر طهرانچی با تواضع گفتند: «خجالت می‌کشم.» من پاسخ دادم: «شهید طهرانچی چه کرد که این چنین بر دل و روان خانواده‌ها اثر گذاشته‌اید.»

حدود دو هفته پیش، برنامه‌ای تلویزیونی درباره دکتر طهرانچی پخش شد که همه اعضای خانواده ما هنگام تماشای آن گریه کردند. ایشان در قلب اعضا خانواده من و روح و روان همسرم نفوذ کرده است؛ یعنی دکتر طهرانچی با خانواده‌ها زندگی می‌کند، نه صرفاً با فردی که کارمندش است. آقای دکتر طهرانچی بر دل‌ها حکومت می‌کند و اگر بخواهم در یک جمله ایشان را توصیف کنم، می‌گویم ایشان مدیری لایق، متواضع و انسانی شریف است.