از دخالت خودروسازان در صادرات خشکبار تا تعهدات ارزی بانک مرکزی

به گزارش قلم نیوز و به نقل از ایسنا، یکی از راه‌های تامین ارز مورد نیاز خودروسازان، «صادرات» است، به این معنی که آن‌ها می‌توانند خود به طور مستقیم برخی کالاها را صادر و از ارز آن (تحت نظارت بانک مرکزی) برای واردات قطعات موردنیازشان استفاده کنند.

با توجه به محدودیت‌های ارزی کشور به‌خصوص پس از نقض برجام در اردیبهشت ۱۳۹۷ و تحریم‌های سنگین آمریکا علیه ایران، تامین ارز واردات از صادرات راهکاری مرسوم در این چند سال بوده که خودروسازان از آن بهره برده‌اند. این راهکار دو مدل دارد؛ یکی اینکه خودروسازان خود اقدام به صادرات کالاهای مختلف کنند و ارز حاصل از آن را (تحت نظارت بانک مرکزی) مورد استفاده قرار دهند. مدل دیگر این است که خودروسازان به سراغ صادرکنندگان بروند و بخشی از ارز موردنیاز خود را با قیمتی توافقی از آنها خریداری کنند.

این در شرایطی است که حالا خبر می‌رسد صادرات مستقیم توسط خودروسازان سبب شده بازار برخی کالاهای صادراتی توسط آنها، به هم بریزد. به عنوان مثال، خودروسازان برای تامین ارز اقدام به صادرات پسته کرده‌اند و این موضوع سبب شده بازار پسته دچار به‌هم‌ریختگی شود. در ادامه این مطلب به آسیب‌های صادرات خشکبار توسط خودروسازان در بازار این محصولات کشاورزی پرداخته شده است.

سیامک شهریاری – عضو اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران درباره تبدیل خودروسازان به صادرکنندگان خشکبار از جمله پسته، خرما و … اظهار کرد: بانک مرکزی در تخصیص ارز اختیارات بسیار زیادی دارد. صادرکنندگان ما برای واریز تعهدات خود و یا رفع تعهدات ارزی، در گذشته به جز راهکارهایی همچون واریز ارز به حساب بانک مرکزی، راه دیگری نیز داشتند و آن‌ هم انجام واردات از محل صادرات آن‌ها بود. واردات از محل صادرات دیگران و واردات از محل صادرات خود دو راه حلی بودند که بانک مرکزی با همکاری وزارت صمت پیش روی صادرکنندگان گذاشته بود. برای رفع تعهد، سیاست بانک مرکزی این بود که صادرات از محل دیگران کم شود که در نتیجه تخصیص ارز از  یکسال و نیم گذشته آغاز و تصمیم‌گیری شد که تخصیص ارز به کسانی که صادرات را برای واردات دیگران استفاده می‌کردند انجام نشود و برای صادرات خود تنها اجازه داده شود که در نتیجه این سیاست غلط، آن‌هایی که همچون واردکنندگان موبایل، خودرو و… نیاز ارزی داشتند و قدرت‌هایی بزرگی هستند و سودآوری دارند و سود خود را از محل اتومبیل و موبایل به دست می‌آورند از این امکان استفاده کردند.

وی ادامه داد: هیچ نظارت و کنترلی نیز بر فروش ارزهای این‌چنینی از  سوی دولت  نیست و آن‌ها می‌توانند به هر قیمتی کالایی را که وارد کرده‌اند بفروشند و در نتیجه این سیاست، تمام کسانی که در  کار واردات بودند و نیاز وارداتی داشتند، خودشان برای صادرات کالا اقدام کردند. در این میان نیز به سمت کالاهایی می‌رفتند که همچون کالاهای سنتی برای آن‌ها راحت‌تر بوده و به وفور نیز وجود داشته و به راحتی نیز می‌توانند آن‌ها را خریداری کنند و از جمله این محصولات، پسته، خرما و کشمش بود که خریداری و سپس صادر می‌کردند.  

از دست رفتن بازارهای جهانی با صادرات خشکبار توسط خودروسازها

شهریاری با تاکید بر اینکه صادرات این افراد به صادرکنندگان اصلی این محصولات آسیب وارد می‌کرد، گفت: این افراد تخصصی در این زمینه نداشتند و فراوری‌ها را خوب بلد نبودند و به قیمت ارزان در بازارهای چین، روسیه، کشورهای عربی و … می‌فروختند و در نتیجه صادرکنندگان اصلی با رقبایی مواجه می‌شدند که اصلا قابلیت رقابت را نداشتند. یک رقیب داخلی که اسم آن صادرکننده، خودروساز، واردکننده خودرو، واردکننده موبایل و صنایع دیگر بود. این مشکل از این سیاست غلط بانک مرکزی و با همکاری وزارت صمت آغاز شد. در آن زمان مرتب از طریق اتحادیه به آن‌ها اخطار دادیم که این سیاست غلط و آسیب‌زننده است اما قبول نکردند و گفتند که می‌خواهند شرکت‌های بزرگ خودشان صادرکننده باشند و صادرکنندگان کوچک را قبول نداشتند که به وضعیت فعلی منتج شد.

وی افزود: این صادرات‌ها بیشتر در بازار چین و روسیه رخ داده است که بازارهای بزرگی هستند و لطمه جدی به ما وارد شده است. واردکننده یا صادرکننده دیگری در دنیا به اسم آمریکا وجود دارد که سه برابر ایران تولید پسته دارد و به نوعی می‌توان گفت که جای ایران را گرفته است چراکه هم به قیمت ارزان تر می‌فروشد و هم با مشکلات تحریم دست و پنجه نرم نمی‌کنند. حتی چین نیز  به دلیل تحریم‌هایی که در  ایران وجود دارد نسبت به ایران با آمریکا خیلی راحت‌تر همکاری می‌کند.  

عضو اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران ادامه داد: بسیاری از صادرکنندگان دیگر کار خود را رها کردند. بازار چین بسیار بزرگ است و لطمه‌ای که به بازار آن وارد شده را نمی‌توان اصلا اندازه‌گیری و محاسبه کرد اما برخی از صادرکنندگان سنتی حرفه‌ای کار خود را رها کردند و دیگر در عرصه نیستند.

روند کاهشی صادرات خشکبار از سال ۹۸

وی تصریح کرد: حجم صادرات ایران در اغلب محصولات به جز خرما که در تمام دنیا صادرات آن در حال گسترش و افزایش است، محصولات دیگر همچون پسته و کشمش و انجیر کاهش یافته است. در حال حاضر صادرات خشکبار ما محدود شده و اگر کل میزان صادرات را مقایسه کنیم، شاهد کاهش میزان صادرات طی دو سال گذشته خواهیم بود. ما نسبت به سال ۱۳۹۸ که حدود ۳ میلیارد دلار صادرات خشکبار داشتیم در سال گذشته به ۱.۵ میلیارد دلار رسید. در شرایطی که حتی قیمت ارز نیز مقداری افزایشی بود، این سیاست‌های غلط موجب شد که صادرات خشکبار، روند کاهشی یابد.

شهریاری ادامه داد: در حال حاضر میزان صادرات زعفران و گیاهان دارویی را بررسی و مقایسه کنید شاهد روند کاهشی آن از سال ۱۳۹۸ تا به امروز خواهید بود. سیاست تعهد ارزی از سال ۱۳۹۷ مجددا مقرر شد. تعهد ارز تا قبل از سال ۱۳۹۷ نبود و این سومین دفعه است که سیاست غلطی را دولت تکرار می‌کند و ما بارها متذکر شده‌ایم که سیاست تعهد ارزی برای صادرات مخاطرات بسیاری دارد و مختل کننده است. اگر می‌خواهید کشور بر پایه صادرات بنا شود باید تعهدات ارزی لغو شود.

وی افزود:تعهدات ارزی برای صادرات به ویژه صادراتی که بر اساس قیمت آزاد انجام می‌شود بی معنی است. محصولات کشاورزی را که ما به قیمت یارانه‌ای خریداری نمی‌کنیم! محصولات کشاورزی در هر کدام از دسته‌های میوه‌جات، سبزیجات، خشکبار و …به قیمت‌های آزاد از کشاورزان خریداری می‌شود؛ بنابراین ما هیچگونه یارانه‌ای در اینجا استفاده نمی‌کنیم که به دولت تعهد دهیم به قیمت پایین‌تر ارز را بفروشیم. این سیاست غلطی است که اعمال شده و درخواست مکرر ما این بوده که تعهد ارزی برای صادرات محصولات کشاورزی به‌طور کلی لغو شود و این به توسعه صادرات کشاورزی کمک می‌کند.

عضو اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران تاکید کرد: صادرات محصولات کشاورزی با محصولات صنعتی بسیار متفاوت است چراکه اشتغالزا ترین کار در کشور، کشاورزی است و هم در کشاورزی اشتغال ایجاد می‌شود و هم در صنایع تبدیلی و هم در زمینه صادرات و حمل و نقل و … اشتغالزایی دارد.

چند قلم کالای کشاورزی صادر می‌شود؟

وی درباره اقلام صادراتی که در کشور وجود داشتند و امروزه محدود شده‌اند گفت: در گذشته دور، ۳۰ قلم خشکبار  اعم از گردو، مغز  بادام، بادام تلخ، پسته، زیره، کشمش، انواع تخمه‌ها، زردآلود، قیسی و… از ایران صادرات می‌شد اما امروزه این اقلام هیچ سابقه صادراتی ندارند و صادرات ما به ۴ قلم عمده خرما، پسته، کشمش و انجیر محدود شده است. میزان صادرات انجیر در حد ۱۰ تا ۱۵ هزار تن در سال است، کشمش سالانه حدود ۱۲۰ هزار تا ۱۵۰ هزار تن و برخی سال‌ها تا ۱۸۰ هزار تن صادر می‌شود، خرما طی این چند سال حدود ۳۰۰ هزار تن هر ساله صادر شده و پسته نیز طی سالیان اخیر روند کاهشی داشته و آخرین سال ۸۰ هزار تن یا به عبارتی زیر ۱۰۰ هزار تن صادرات پسته انجام شده است.

شهریاری درباره دلایل کاهش اقلام صادراتی اظهار کرد: اصلی‌ترین دلیل کاهش اقلام کشاورزی، تعهدات ارزی بوده است که موجب شده صادرات در برابر واردات باب شود و یا صادرکننده را وادار می‌کنند که ارز خود را از طریق صرافی‌ها به صرافی‌های بانک مرکزی دهد. ما از طریق صرافی‌ها عمل می‌کنیم و متاسفانه صرافی‌ها هم خوب عمل نمی‌کنند و به منافع خود فکر می‌کنند و بانک مرکزی پای صرافی‌ها را به این ماجرا باز کرد و هر چه فشار است به صادرات محصولات کشاورزی وارد می‌شود.

وی در پایان تاکید کرد: سختی‌های کشاورزی و فراوری محصولات کشاورزی و  در نهایت صادرات آن در شرایط تحریمی به خودی خود کار بسیار دشواری است حالا دولت به جای اینکه نیروی کمک باشد، به صورت مداوم موانعی را برای صادرات محصولات کشاورزی ایجاد می‌کنند. شرایط باید برای صادرات محصولات کشاورزی تسهیل شود تا این محصولات رشد کند چرا که بیشترین ارزآوری را همین محصولات کشاورزی می‌تواند داشته باشد.