خون دل خوردن سهامداران در این پنج سال
از سال ۱۳۹۹ تا به الان، سهامداران با خون دل سرمایه گذاری کردند، اما سود کلان را معامله گران بازار‌های دیگر بردند!
بورس نیوز:
ما ایرانی‌ها از سال ۱۳۹۹ تا به الان هر چه سرمایه داشتیم، با هزار آرزو و رویا پردازی به خرید‌های ریز و درشت سهام شرکت‌های بورسی پرداختیم. از میانگین کم کردن‌ها گرفته تا شرکت در انواع طرح‌های سرمایه گذاری و تامین مالی موسسات فعال در بازار بورس؛ هزینه‌های زیادی را به ما سهامداران متحمل کرد، اما یک بازده متناسب با ریسک و فرصت‌های از دست رفته برایمان شد حسرت رویا‌های دست نیافتنی! اگر نمودار شاخص‌های بورس را با طلا، دلار، ارز‌های دیجیتال، اجناس و طرح‌های مشارکتی خارج از بورس مقایسه کنید، متوجه میشوید که ما ایرانی‌ها در این چند سال بد آوردیم، خیلی بد! عملا هیچ بازدهی نصیبمان نشد و از هر جنبه‌ای که بخواهیم نگاه کنیم، چه روحی و چه مادی کلا سرمایه گذاری در بورس برایمان خیری نداشت.
مگر بازی نات کوین یا همستر کامبت چیزی از ما گرفت که بخواهد با سودش پس بدهد؟ بازی‌های کلیکی تلگرامی از هیچ برای ما ایرانی‌ها هم سود ساختند؛ درآمدی که از نات کوین و امثال آن کردیم، از نهاد‌های مالی ایران در عوض سرمایه‌های خودمان نکردیم. میانگین نات کوین دریافتی به ازای هر کاربر ۲۰ هزار سکه بود که قیمت آن تا ۰.۰۲۵ دلار رشد کرد و ارزش پاداش برای هر کاربر چیزی معادل ۶۰۰ دلار میشد. سرمایه گذاری در رمزارز‌ها یکی از پر بازده‌ترین گزینه‌ها میباشد و طی دو سال اخیر به میزان قابل توجهی سود از کاربران ایرانی شناسایی شده است.
سهام شرکت‌های شاخص ساز که ما را از تورم عقب انداختند، سهام شرکت‌های کوچک هم علاوه بر تورم، ضرر و زیان سنگینی هم به پرتفوی سهامداران وارد کردند. در این ۵ سال اخیری که بازار بورس در رکود به سر میبرد، صندوق‌های طلا به صورت میانگین ۱ هزار و ۴۲۰ درصد، دلار آزاد ۳۴۶ درصد، صندوق‌های زعفران ۴۶۸ درصد (طی سه سال)، بیت کوین ۱ هزار و ۸۹۳ درصد و آلت کوین‌ها به صورت میانگین و در بدبینانه‌ترین حالت ۲ هزار و ۴۱۶ درصد بازدهی داشته است. در تورم ۳۰۰ درصدی که طی این ۵ سال وجود داشته، تمام بازار‌ها بازدهی مثبت و حتی فراتر از تصورات ما داشته اند، اما شاخص کل هم وزن ما که سهام شرکت‌های پر ریسک و رشدی را هم در نظر میگیرد، فقط ۴۸ درصد نسبت به سقف ۹۹ رشد را تجربه کرده است!
به جای سهام، محصول شرکت‌ها را می‌خریدید، بهتر نبود؟ سهام شرکت‌های تولید لاستیک از سال ۹۹ تا به الان میانگین ۳۲ درصد رشد داشته اند؛ در حالی که قیمت لاستیک در این مدت بیش از ۱۵۰ درصد رشد را تجربه کرده است. شاخص فلزات اساسی متشکل از سهام شرکت‌های تولید کننده آهن و فولاد از سقف ۱۳۹۹ تا به الان ۳۵ درصد بازدهی داشته، اما قیمت آهن آلات میانگین ۳۰۰ درصد رشد را تجربه کردند. بسیاری از شرکت‌های بورسی همین وضع را دارند؛ یعنی قیمت محصولاتشان زمین تا آسمان فرق کرده، اما قیمت سهامشان تکان نخورده است!
چطور با اعتماد سهامداران بازی کردند؟
اوج وحشت، خون دل خوردن‌ها و در واقع کاپیتولاسیون بورس ایران از سال ۱۳۹۹ تا به الان اتفاق افتاده است که واقعا روز‌های عجیب و غریبی را پشت سر میگذاریم. سهامداران خرد با ارزش معاملات زیر ۱ همت هم بورس را تنها نگذاشتند و از طرح‌های مختلف تامین مالی گرفته تا پذیره نویسی صندوق، در همه آن‌ها شرکت کردند و جیب نهاد‌های مالی و مدیران سواستفاده گر را حسابی پر کردند. عرضه اولیه‌هایی که با ارزش گذاری بالا و قیمت‌های گران‌تر وارد بازار شدند، اما هیچکدام بازدهی به اندازه ریسک و انتظار سهامداران را نداشتند و به یک ماه نمیکشید که بادشان خالی میشد.
در روند ریزشی و فرسایشی بورس از اردیبهشت ۱۴۰۲ تعداد ۱۹ شرکت در بازار عرضه اولیه شدند؛ شاید دانستن تعداد عرضه اولیه‌ها مهم نباشد، اما بررسی بازده و ریسک هر کدام از آن‌ها دقیقا در شرایطی که تابلوی نماد‌ها تماما قرمز و حال سهامداران بد بود، میتواند تجدید خاطره‌ای باشد که در خرید عرضه اولیه‌ها حواسمان بیشتر جمع باشد! اگر طرح‌های تامین مالی و سرمایه گذاری، بدون بازده و با ریسک بالا باشند، دیگر برای سهامداران جذابیتی نخواهند داشت و اگر اعتماد‌ها از دست برود، دیگر مردمی نخواهند بود که بدهی شرکت‌ها و مدیرانشان را پر کنند.
به عنوان مثال: سهام شرکت دنا آفرین فدک با نماد گدنا را در نظر بگیرید؛ مرداد ۱۳۹۹ تعداد ۱۰ سهم به ارزش ۶ هزار تومان به هر سهامدار عرضه اولیه دادند که پس از ورود به بازار بورس ۷۰۰ درصد رشد کرد! ۴۲ هزار تومان سود به چه درد سهامداران میخورد؟ اصلا ۶ هزار تومان عرضه اولیه یک نوع توهین به سهامدار خرد تلقی میشود. قیمت این سهم از ۲ هزار و ۱۰۰ تومان سال ۱۴۰۱ تا همین یک ماه پیش ۷۹ درصد سقوط را تجربه کرده است. چطور است که تامین مالی و حمایت از شرکت به عهده سهامدار خرد است، اما ۸۰ درصد سهام شرکت در زمان عرضه اولیه دقیقا قبل از رشد ۷۰۰ درصدی در اختیار حقوقی و مدیران شرکت؟!
عرضه اولیه صبا فولاد خلیج فارس با نماد فصبا یک نمونه دیگر از خیانت به اعتماد سهامداران است. قیمت این سهم طی ۴ ماه پس از ورود به بازار بورس، یک بازده ۶۳ درصدی ایجاد کرد و از سقف ۶ هزار و ۲۰۰ تومان همراه با افزایش سرمایه شروع به ریزش کرد و الان حدودا یک سال است که خبری از رشد نیست. از عرضه اولیه کردن این شرکت آن هم در شرایط حاد بازار، فقط تامین مالی ۴.۵ همتی از سرمایه گذاران خرد را بلد بودند!
ریزش بورس ایران در جنگ لبنان و اسرائیل
روز‌های پر تنشی که در منطقه وجود داشت، باعث شد بازار بورس ما بیش از پیش افت کند و روند فرساشی خود را ادامه دهد؛ در واقع بورس لبنان که عمیقا درگیر جنگ بود، به اندازه ایران دچار شوک و لغزش نشد. از زمانی که تنش‌ها در منطقه اوج گرفت تا به الان، شاخص بورس لبنان ۳۹ درصد و شاخص بورس اسرائیل ۲۳ درصد افزایش یافته است؛ این در حالیست که شاخص هم وزن بورس ایران با در نظر گرفتن وضعیت خراب شرکت‌های کوچک ۱۸ درصد افت را تجربه کرد و هنوز هم بعد از این همه شاخص سازی و رشد فیک نتوانسته به سقف قبلی خود برسد. البته اجازه ندهید شما را با شاخص سازی‌ها گول بزنند؛ چون سهم‌هایی وجود دارند که یک چهارم سقف ۱۳۹۹ معامله میشوند و از اردیبهشت سال ۱۴۰۱ نیز، افت بیش از ۴۰ درصد داشته اند، اما شاخص‌ها ریزش کم‌تر از ۱۵ درصد را نشان میدهند!
شاخص بورس ترکیه ۵۵ درصد، بورس عراق ۲۳ درصد و بورس سوریه هم با آن همه اتفاقات و اوضاع نابسامان بیش از دو برابر شده است، اما فقط بورس ایران است که ارزش آن افت کرده؛ یک سال که سهل است بعد از ۵ سال هم شرکت‌ها به قیمت‌های قبلشان نرسیده اند. نرخ اوراق اخزا هم با رسیدن به ۳۶ درصد، وضعیت خراب بازار را دو چندان کرد و به ریزش قیمت‌ها قوت بخشید. اتفاقات بد از هر طرف به بورس و سهامدارانش ضربه زدند؛ از بی تدبیری مدیران و سواستفاده برخی نهاد‌های مالی گرفته تا جنگ و تحریم!
پاداش وفاداری سهامداران بورسی را طلا و ارز دیجیتال داد!
با در نظر گرفتن تورم بیش از ۵۰ درصدی در سال، شاخص کل بورس از سقف سال ۹۹ تا به الان ۲۰ درصد و از سقف سال ۱۴۰۲ به میزان صفر درصد رشد داشته است. شاخص هم وزن بورس از سقف ۹۹ به میزان ۶۳ درصد و طی دو سال اخیر، ۷- درصد بازدهی را به ثبت رسانده است. شاخص ۳۰ شرکت بزرگ بورسی هم کلا طی ۵ سال ۴۲ درصد رشد داشته اند که آن هم فقط بخاطر شاخص سازی و رشد نمادین بازار بوده است. شرکت‌های کوچک هم که تا مرز نابودی رفتند و اگر اندک سرمایه سهامداران خرد به بازار آن‌ها تزریق نمیشد، نقد شوندگی بسیار پایین می‌آمد، ارزش بازار شرکت بشدت افت میکرد و منجر به کوچک شدن نماد و به هم ریختن اوضاع مالی شرکت میشد.
در مقابل رشد ناچیزی که شاخص‌های بورس ما در این پنج سال اخیر داشتند، تمام بازار‌های موازی بین ۵۰۰ تا ۲۰۰۰ درصد سود رساندند و چرخه گردش پول اینگونه بود که اندک پولمان را جهت خرید سهام و در نهایت ضرر و زیان به کارگزاری واریز میکردیم، اما سود از صرافی‌ها برداشت میشد! طی یک سال اخیر، صندوق‌های طلا به صورت میانگین ۹۰ درصد، دلار آزاد ۴۶ درصد، بیت کوین ۱۵۲ درصد، آلت کوین‌ها میانگین ۱۷۸ درصد و صندوق‌های درآمد ثابت تا ۳۳ درصد بازدهی مثبت داشتند که بازار بورس را با ۸ درصد بازدهی، زیر پا له کردند!
سوگولی‌های بورس، چه قدر بازدهی داشتند؟
سهم‌هایی مثل فارس، فملی، خودرو، وبملت، شستا و شپنا یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های بورسی محسوب میشوند که قصد داریم بازدهی قیمت آن‌ها را طی این چند سال اخیری که بازار بورس تبدیل به کوره پول سوزی شده بود، با سایر بازار‌های موازی مقایسه کنیم. سهام فارس به دلار ۱۶ هزار تومانی در سال ۱۳۹۹ به قیمت ۴۹۰ تومان معامله میشد، اما الان بعد از چند صد درصد رشد دلار به قیمت ۷۹۰ تومان رسیده است؛ یعنی ۶۱ درصد بازدهی در این ۵ سال … شستا نمونه دیگری است که خیلی سنگش را به سینه میزنیم و صحبت از NAV بالای این سهم می‌کنیم، اما رشد چندانی از قیمت آن در این چند سال ندیده ایم! قیمت سهام شرکت تامین اجتماعی با آن همه تعریف و تمجید هنوز هم به قیمت‌های قبل خود نرسیده و ۲۵ درصد کم‌تر از سقف سال ۱۳۹۹ معامله میشود.
به نظر شما در مقابل سهام شرکت‌های بزرگ بورسی ما، پروژه‌های بزرگ بازار ارز دیجیتال چه قدر بازدهی در این چند سال داشته اند؟ سولانا طی یک سال اخیر به میزان ۴۰۰ درصد، دو سال ۲ هزار و ۵۹۳ درصد و چهار سال ۵۲ هزار و ۴۰۰ درصد بازدهی داشته است. پروژه آدا کاردانو طی یک سال ۲۳۰ درصد، دو سال ۳۹۳ درصد و چهار سال ۱ هزار و ۴۴۲ درصد رشد قیمت را تجربه کرده است. پروژه ریپل که آن را لاک پشت بازار میدانیم، طی یک سال ۲۸۸ درصد، دو سال ۶۱۰ درصد و چهار سال ۹۷۰ درصد بازدهی داشته است که همه این ارقام را میتوانید با شاخص‌های بورس ایران مقایسه کنید! همه بازه‌های زمانی مورد بررسی قرار گرفته تا ابهامی در مقایسه بازده پروژه‌های بزرگ هر دو بازار وجود نداشته باشد.
پایان مطلب
هادی بهرامی پژوهشگر بازار سرمایه
source