فشار اتحادیه جهانی مخابرات به استارلینک برای غیر فعال‌ کردن اینترنت ماهواره‌ای در ایران

به گزارش روزپلاس، ارائه خدمات مخابراتی، از جمله اینترنت ماهواره‌ای در هر کشوری بدون کسب مجوز از نهادهای مرتبط ممنوع است و سازمان‌های بین‌المللی تخصصی از حقوق کشورهای مشترک در این زمینه دفاع می‌کنند. به عنوان مثال، پس از پیگیری‌های حقوقی جمهوری اسلامی ایران، «اتحادیه جهانی مخابرات» (ITU) در سال گذشته شرکت استارلینک را ملزم کرد که حقوق سرزمینی ایران را به رسمیت بشناسد و تمامی دستگاه‌های غیرمجاز فعال در محدوده جغرافیایی کشور را غیرمجاز اعلام کند.

استارلینک با فشار اتحادیه جهانی مخابرات این موضوع را قبول کرده و اقداماتی در راستای تعطیلی این دستگاه‌ها انجام داده است. با این حال، اتحادیه بین‌المللی مخابرات استارلینک را ملزم کرده که باید دستگاه‌های غیرمجاز در خاک ایران را شناسایی کرده و از کار بیاندازد. این شرکت اگرچه غیرفعال‌کردن این دستگاه‌ها را پذیرفته، اما اعلام کرده است که «مسئولیت شناسایی آن‌ها بر عهده من نیست».

تلاش برای قطع اینترنت استارلینک در ایران
 کشور ایران در مواجهه با فناوری اینترنت ماهواره‌ای رویکردی دوگانه اتخاذ کرده است. از یک سو، با اعلام قوانین سرزمینی ایران یا «لندینگ رایت» برای همه اپراتورهای اینترنت ماهواره‌ای، از جمله استارلینک به دنبال فعالیت این شرکت‌ها در چارچوب مقررات ملی بوده است. از سوی دیگر، وزارت ارتباطات با پیگیری حقوقی از طریق کمیسیون تنظیم مقررات رادیویی (RRB) در اتحادیه جهانی مخابرات به دنبال دفاع از حق حاکمیت کشور در این زمینه برآمده است.

این پیگیری‌های حقوقی در سال گذشته به مصوبه‌ای در ITU منجر شد که استارلینک را ملزم به رعایت قوانین سرزمینی ایران می‌کند. اکنون، نامه‌ای از سوی آمریکا به اتحادیه جهانی مخابرات نشان می‌دهد که این نهاد بین‌المللی همچنان پیگیر اجرای کامل این مصوبه و حفاظت از حق حاکمیتی ایران است. استارلینک نیز پذیرفته که در صورت دریافت اطلاعات مربوط به دستگاه‌های غیرمجاز در خاک ایران، آنها را غیرفعال کند.

با این حال، تنها موردی که آمریکا مسئولیت آن را نمی‌پذیرد، شناسایی این دستگاه‌های غیرمجاز است. تصمیم‌گیری نهایی در مورد این موضوع به عهده اتحادیه جهانی مخابرات است که در جلسه آتی خود در این باره اعلام نظر خواهد کرد.

پاسخ دولت آمریکا به فشار اتحادیه جهانی مخابرات
پس از کش‌وقوس‌های فراوان و پیگیری‌های حقوقی گسترده از سوی جمهوری اسلامی ایران، اتحادیه جهانی مخابرات به عنوان نهاد بین‌المللی ناظر بر ارتباطات رادیویی و ماهواره‌ای، در نود و دومین جلسه خود که در بازه زمانی ۲۰ الی ۲۴ مارس ۲۰۲۳ (۲۹ اسفند ۱۴۰۱ الی ۴ فروردین ۱۴۰۲) برگزار شد، رسماً حق حاکمیت ایران در زمینه ارائه خدمات اینترنت ماهواره‌ای را به رسمیت شناخت.

این تصمیم مهم که پس از بررسی دقیق مستندات ارائه شده از سوی ایران اتخاذ گردید، تصریح می‌کند که: «ارائه خدمات ماهواره‌ای در داخل قلمرو یک دولت، منحصراً در صورتی مجاز است که توسط آن دولت، مجوز لازم صادر شده باشد.» این مصوبه ITU به منزله آن است که شرکت استارلینک، متعلق به ایلان ماسک، برای ارائه خدمات اینترنت ماهواره‌ای در داخل خاک ایران ملزم به دریافت مجوز رسمی از مقامات ذی‌صلاح ایرانی است.

به علاوه، ITU در بیانیه خود تأکید نمود: «دولت ثبت‌کننده یک شبکه ماهواره‌ای باید تا حد امکان، ارسال سیگنال به ایستگاه‌های زمینی واقع در قلمرو دولتی دیگر را تنها به اشخاصی محدود کند که دارای مجوز رسمی یا مجاز به فعالیت توسط آن دولت باشند.» این بند از مصوبه، به طور مشخص به وظیفه استارلینک در قبال جلوگیری از فعالیت دستگاه‌های غیرمجاز در خاک ایران اشاره دارد و این شرکت را موظف می‌سازد در صورت اطلاع از فعالیت چنین دستگاه‌هایی، نسبت به غیرفعال‌سازی آن‌ها اقدام نماید.

با این حال، نهاد تنظیم‌گر آمریکایی در پاسخ اخیر خود به ITU، با استناد به تفسیر قوانین موجود مدعی شده است که هیچ الزام قانونی برای شرکت‌های ابلاغ‌کننده وجود ندارد که خود، نسبت به ردیابی و شناسایی موقعیت ایستگاه‌های زمینی در قلمرو سایر کشورها اقدام نمایند. این استدلال، پیش‌تر نیز از سوی نروژ (به عنوان کشور ثبت‌کننده شبکه استارلینک در ITU) و ایالات متحده آمریکا مطرح شده بود، اما همواره با مخالفت جدی اتحادیه جهانی مخابرات روبرو شده است.

به نظر می‌رسد، با افزایش فشار و پیگیری‌های مستمر ITU، ایالات متحده آمریکا تلاش می‌کند تا از زیر بار این مسئولیت شانه خالی کرده و با طرح این ادعا که ایران باید اطلاعات مربوط به دستگاه‌های غیرمجاز را در اختیار استارلینک قرار دهد تا این شرکت نسبت به غیرفعال‌سازی آن‌ها اقدام کند، توپ را به زمین ایران بیاندازد.

الزام به غیرفعال‌سازی ترمینال‌های غیرمجاز اینترنت ماهواره‌ای در خاک ایران
با وجود تلاش‌های آمریکا برای سلب مسئولیت از شرکت استارلینک در قبال شناسایی و غیرفعال‌سازی ترمینال‌های غیرمجاز اینترنت ماهواره‌ای در خاک ایران، اتحادیه جهانی مخابرات (ITU) بار دیگر بر مواضع پیشین خود پافشاری کرده و استدلال‌های واشنگتن را رد نموده است. در پایان نود و پنجمین جلسه هیأت تنظیم مقررات رادیویی جهانی در اسفند ماه 1402، مصوبه‌ای صادر شد که به صراحت موضع کشورهای نروژ و آمریکا مبنی بر عدم امکان شناسایی موقعیت ترمینال‌ها توسط استارلینک را مردود اعلام کرد.

این مصوبه با استناد به شواهد موجود، خاطرنشان ساخت که استارلینک پیش از این، در مورد برخی کشورهای دیگر اقدام به شناسایی موقعیت ترمینال‌ها نموده است و بنابراین، ادعای عدم امکان انجام این کار فاقد وجاهت است. در بخشی از متن این مصوبه آمده است: «اگرچه رگولاتور آمریکا و نروژ اعلام نموده‌اند که تعیین موقعیت تمام ترمینال‌ها توسط اپراتور عملیاتی نیست، ولیکن به نظر می‌رسد ارسال پیام‌های فارسی و انگلیسی از سوی اپراتور ماهواره‌ای به ترمینال‌ها که تصویر آن در سند ج.ا.ایران آمده است، تائید کننده بررسی نظام‌مند مکان ترمینال‌های ماهواره‌ای توسط اپراتور می‌باشد.»

این ارجاع به ارسال پیام‌های فارسی و انگلیسی از سوی استارلینک به ترمینال‌ها، به این نکته اشاره دارد که شرکت مذکور، عملاً امکان شناسایی موقعیت مکانی ترمینال‌ها را دارا بوده و از آن برای ارسال پیام‌های هدفمند استفاده می‌کند. در نهایت، مصوبه هیأت تنظیم مقررات رادیویی جهانی، مجدداً تأکید کرد که هر دو رگولاتور نروژ و آمریکا باید از استارلینک بخواهند که «به قید فوریت اقدامات عملیاتی برای غیرفعال کردن ترمینال‌های خود در خاک ایران را به عمل آورد.»

در حال حاضر، اعلام نظر نهایی در خصوص این موضوع بر عهده کمیسیون مقررات رادیویی در اتحادیه جهانی مخابرات است. تصمیم این کمیسیون، می‌تواند تأثیر بسزایی در نحوه تعامل استارلینک با قوانین و مقررات داخلی ایران و سایر کشورهایی داشته باشد که با چالش‌های مشابه روبرو هستند.

پایان این جدال به نفع کیست؟
جمهوری اسلامی ایران با استناد به قواعد بین‌المللی و تاکید بر حاکمیت سرزمینی خود پیرامون ارائه خدمات اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در حال نبرد حقوقی با ایالات متحده آمریکا در اتحادیه جهانی مخابرات (ITU) است. محور اصلی این جدال، تعیین مسئولیت شناسایی و غیرفعال‌سازی ترمینال‌های غیرمجاز استارلینک در خاک ایران است. احترام به مرزهای جغرافیایی و حقوق سرزمینی، یک اصل بنیادین و دیرینه در حوزه مخابرات و ارتباطات بوده است که در تمام دوره‌های ظهور فناوری‌های نوین ارتباطی، مورد تاکید قرار گرفته است.

نادیده انگاشتن این اصل، منجر به بی‌نظمی و آشفتگی مخابراتی در سطح جهانی خواهد شد و از این رو نهادهای بین‌المللی از جمله ITU، به طور جدی بر پایبندی کشورها به این قاعده نظارت می‌کنند. عضویت در ITU، به عنوان نهاد بین‌المللی تنظیم‌گر در حوزه ارتباطات مخابراتی، به معنای پذیرش ضمنی و التزام به رعایت مقررات بین‌المللی ارتباطات رادیویی و سایر مصوبات این اتحادیه است.

این مقررات، به مثابه یک معاهده بین‌المللی شناخته می‌شوند که کشورهای عضو، هنگام پذیرش عضویت در ITU متعهد به رعایت آن‌ها می‌شوند. از آنجا که استارلینک برای کلیه فعالیت‌های آتی خود در زمینه ماهواره‌های مخابراتی، نیازمند اخذ مجوز از ITU است، این شرکت ناگزیر به رعایت مصوبات و مقررات این اتحادیه خواهد بود.

در همین راستا، و در پی تلاش مجدد نهاد تنظیم‌گر آمریکایی در نامه اخیر خود برای سلب مسئولیت شناسایی دستگاه‌های غیرمجاز در خاک ایران از دوش استارلینک، ایران نیز با ارائه استدلال‌های حقوقی متقن و مستدل، به اتحادیه جهانی مخابرات (ITU) نامه‌ای ارسال کرده و در آن، دلایل توجیهی خود را مبنی بر اینکه چرا استارلینک، علاوه بر پذیرش مسئولیت غیرفعال‌کردن دستگاه‌های غیرمجاز (که پیش از این پذیرفته است)، باید مسئولیت شناسایی این دستگاه‌ها را نیز بر عهده بگیرد، تشریح کرده است.