احیای پرنده ۳.۵ متری پس از ۶۰۰ سال ماموریت غیرممکن است؟ 

یک شرکت آمریکایی اعلام کرده است که با همکاری پژوهشگران نیوزلندی پروژه جدیدی را برای احیای پرنده منقرض‌شده «موا» (Moa) آغاز کرده است. این پرنده عظیم‌الجثه که تا ۳ متر قد داشته، حدود ۶۰۰ سال پیش در نیوزلند منقرض شد. «کالاسال بایوساینسز» (Colossal Biosciences) یک استارتاپ آمریکایی است که تمرکز خود را بر احیای حیوانات منقرض شده گذاشته است. اکنون این شرکت موا را در کنار ماموت پشمالو، دودو و «تایلاسین» (Thylacine) در فهرست جانورانی قرار داده که قصد دارد آنها را «از نو خلق» کند. روزنامه گاردین در گزارشی به این خبر اشاره کرده است.

شرکت کالاسال که مقر آن در ایالت تگزاس آمریکاست، اعلام کرده با همکاری «مرکز تحقیقات نگایی تاهو» (Ngāi Tahu Research Centre) در دانشگاه کانتربری (Canterbury) نیوزلند، به‌دنبال بازسازی ژنومی موا و تولد دوباره آن در بازه زمانی پنج تا ده سال آینده است.

در این پروژه جاه‌طلبانه، ژن‌های به‌دست‌آمده از فسیل‌های موا استخراج شده و در ترکیب با ژن نزدیک‌ترین خویشاوندان زنده آن مانند «اِمو» (Emu) ویرایش می‌شوند. سپس پرندگان اصلاح‌ژنتیکی‌شده در فضا‌های محافظت‌شده تحت عنوان «مناطق بازگردانی زیست‌بوم» رها خواهند شد.

گفته می‌شود این طرح با سرمایه‌گذاری ۱۵ میلیون دلاری «پیتر جکسون» (Peter Jackson)، کارگردان فیلم‌های ارباب حلقه‌ها و یکی از کلکسیونر‌های شناخته‌شده استخوان‌های موا، پشتیبانی می‌شود. جکسون در این‌باره گفت: «اینکه در چند سال آینده دوباره شاهد حضور یک موا باشم، برایم لذت‌بخش‌تر از هر فیلمی است که ساخته‌ام.»

«کایل دیویس» (Kyle Davis)، باستان‌شناس مائوری و از همکاران پروژه، می‌گوید: «اجداد ما با موا زندگی می‌کردند و روایت‌های شفاهی و یافته‌های باستان‌شناختی ما مملو از اطلاعات درباره این پرنده و زیستگاهش است. حالا می‌خواهیم این دانش بومی را در کنار علم روز شرکت کالاسال به کار بگیریم.»

با این حال، بسیاری از دانشمندان نسبت به امکان‌پذیری این ادعا‌ها تردید دارند. «آرو‌ها ته پارآکه مید» (Aroha Te Pareake Mead)، عضو گروه توسعه سیاست اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN)، در این‌باره می‌گوید: «احیای انقراض، واژه‌ای گمراه‌کننده و وعده‌ای پوچ است که بیشتر ریشه در خودشیفتگی دارد تا دغدغه واقعی برای حفاظت از گونه‌ها. این اقدامات نمایشی‌اند، فاقد نگاه اخلاقی، محیط‌زیستی و فرهنگی. اگر موا بازگردد، کجا باید زندگی کند؟ چه کیفیتی از زندگی خواهد داشت؟»

«توری هریج» (Tori Herridge)، زیست‌شناس فرگشتی از دانشگاه شفیلد (Sheffield)، با رد امکان واقعی بازگردانی گونه‌های منقرض‌شده گفت: «آنچه این شرکت‌ها خلق می‌کنند، گونه‌ای تازه است که شاید ظاهری شبیه موجودات منقرض‌شده داشته باشد، اما بازآفرینی کامل آنها نیست. این فناوری بیشتر یک آزمایش علمی است، نه احیای واقعی ماموت یا موا.» او پیشنهاد این شرکت برای ملحق شدن به هیئت مشاوره این پروژه را رد کرد. 

او با تاکید بر اهمیت فرهنگ یادگیری در گونه‌های وحشی افزود: «رفتار بسیاری از جانوران مانند فیل‌ها آموختنی است. ژن کافی نیست. حذف بزرگ‌تر گروه، باعث بروز اختلالات رفتاری می‌شود.»

«اندرو پسک» (Andrew Pask)، استاد و پژوهشگر پروژه موا در شرکت کالاسال، اما معتقد است این انتقادات نادرست‌اند. وی گفت: «بسیاری از گونه‌های زنده امروز در گرداب انقراض گرفتار شده‌اند. تنها راه نجات‌شان، بازگرداندن تنوع ژنتیکی از دست‌رفته است. ما ابزار‌های علمی این کار را داریم.»

در مقابل، «نیک رولنس» (Nic Rawlenc)، دانشیار دی‌ان‌ای باستانی در دانشگاه «اوتاگو» (Otago) نیوزیلند، پروژه موا را «پارک ژوراسیک با شانس بسیار پایین موفقیت» خواند. او تأکید کرد: «اگر ژنوم گرگ «دایر ولف» (Dire Wolf) ۲.۵ میلیارد حرف دارد و فقط یک درصد با گرگ خاکستری تفاوت دارد، همان یک درصد یعنی بیش از یک میلیون تفاوت. در پروژه اخیر، تنها ۲۰ تغییر در ۱۴ ژن اعمال شد. نتیجه یک گرگ طراحی‌شده است، نه دایر ولف. درباره موا هم همین‌طور خواهد بود.»

در حالی که شرکت کالاسال همچنان مدعی است این اقدامات به حفظ تنوع زیستی کمک می‌کند، منتقدان هشدار می‌دهند که چنین طرح‌هایی منابع محدود زیست‌محیطی را از محافظت از گونه‌های در معرض خطر واقعی منحرف می‌سازد و ممکن است باعث زیان خالص به تنوع زیستی زمین شود.